In hoeverre hebben academici de vrijheid om zich uit te laten over politiek?

Die vrijheid is volgens Slaman niet groot: "Formeel gezien, op basis van vrijheid van meningsuiting, mag ik alles zeggen. Als academicus dien ik dit te duiden en kan ik niet zomaar van alles roepen." Slaman vertelt dat universiteitsdocenten en hoogleraren vooraf consequent dienen te benoemen of zij een privémening of een academische mening op basis van onderzoek delen.

Het doel

Binnen de academische vrijheid moet het doel altijd zijn om te komen tot uitspraken die zo dicht mogelijk de werkelijkheid benaderen. "Dat is an sich al omstreden", zegt Slaman. "Het tweede doel is dat echter nog meer. Dat is het doel om de samenleving beter te maken." De onderwijshistoricus vertelt dat het hoofddoel hierbij wel duidelijk is, maar de interpretatie heel anders kan liggen. "En daar moeten we over blijven praten."

Onderbouwen voor vertrouwen

Volgens de historicus gaat het om het hooghouden van een zekere betrouwbaarheid, die alleen behouden kan worden wanneer mensen geloven wat een academicus vertelt. "Dat kan alleen wanneer je een bepaalde methode gebruikt om te onderbouwen wat je zegt."

Slaman legt uit dat hij daardoor een boel over zijn eigen vak durft te zeggen, maar zich niet uit zal laten over onderwerpen waar hij niets van af weet. "Wettelijk mag dat wel, maar met mijn beroep op de academische vrijheid niet."

Bijdragen aan betrouwbaarheid

Volgens Slaman kan de journalistieke beroepscode bijdragen om betrouwbaarheid te waarborgen voor de nieuwsconsument. "Men kan elkaar erop wijzen door te benadrukken in welke hoedanigheid iemand een mening geeft." De consument dient, volgens de onderwijshistoricus, kritisch te zijn naar wat hij leest. "Vraag je altijd af hoe iets tot stand is gekomen en wat diegene nog meer roept. Wanneer dit allerlei losse flodders zijn over verschillende onderwerpen, zou er een alarmbelletje af moeten gaan. Zo is het wél betrouwbaar wanneer iemand over één expertise gegronde info kan geven."

Demonstratierecht

Of academici mogen meelopen met demonstraties, vindt Slaman een lastige kwestie. Waarop Mauritshuis-directeur en Spraakmaker Martine Gosselink aanvult: "Je representeert een groot instituut."

Historicus Slaman legt uit dat er in het verleden veel situaties zijn geweest waarbij wetenschappers een probleem eerder wisten te signaleren, zoals het gevaar van roken of het gat in de ozonlaag. "Nu zijn we heel blij dat zij er destijds achter zijn gekomen en zich voor dit soort zaken hard hebben gemaakt", zegt Slaman. "Soms zien we dat academici eerder in staat zijn om een oplossing te vinden, maar deze moet wel onderbouwd worden met een totstandkoming van het inzicht."

Wel maakt Slaman zich zorgen over de mate waarin de politiek zich probeert te bemoeien met de inhoudsrichting van de wetenschap, bijvoorbeeld door te dreigen met intrekking van financieringen: "Als de politiek de inhoud van de wetenschap gaat bepalen, dan zijn we weer terug in de zestiende eeuw."

Waarna Slaman onderbouwt: "Als we de democratie goed willen laten functioneren, is het belangrijk dat we elkaar de ruimte laten."