Hoe de hormonenlobby probeert een chemicaliënverbod tegen te houden

Een lobby van de chemische industrie en pesticidenproducenten heeft de regelgeving rondom hormoonverstorende stoffen bij de Europese Commissie beïnvloed. Dit blijkt uit documenten die Reporter Radio en OneWorld middels de Europese wet openbaarheid van bestuur hebben verkregen. Achter de schermen hebben handelspartners als de Verenigde Staten en Canada tot op het laatste moment druk op de EU uitgeoefend. Deze landen zijn fel tegen een verbod op deze risicovolle stoffen.

Hormoonverstorende stoffen zitten in heel veel producten die we dagelijks gebruiken: in de coating van blikjes, in de plastics van magnetronmaaltijden, in schoonmaakmiddelen,cosmetica en speelgoed. Ze hebben ook heel handige eigenschappen: plastic blijft hard of juist zacht, ze maken vloerbedekking en computers minder brandgevaarlijk en zorgen dat karton niet doorweekt wordt in contact met water.

Risico's

De Europese Commissie wilde al in 2013 wetenschappelijke richtlijnen opstellen waarmee chemicaliën verboden konden worden. Europa mag bij het opstellen van dit soort regelgeving gebruikmaken van het voorzorgprincipe. Als mens, milieu en natuur gevaar lopen, mogen gevaarlijke stoffen verboden worden, zelfs als de wetenschap nog bezig is met de evaluatie van de risico´s. De Europese Commissie wilde dit voorzorgsprincipe toepassen op basis van toenemend wetenschappelijk inzicht over de risico’s van hormoonverstorende chemicaliën. In 2012 noemt de Wereldgezondheidsorganisatie die stoffen een "mondiale bedreiging". Er is een forse toename aan kankers, verminderde vruchtbaarheid bij mannen en gedragsproblemen als autisme en ADHD bij kinderen.

Vertraging

Maar het werk aan de richtlijnen door de Europese Commissie heeft jarenlange vertraging opgelopen. Vorig jaar werd de Europese Commissie daarvoor nog door het Europese Hof van Justitie op de vingers getikt. Uit de documenten blijkt dat een lobby van de chemische industrie en pesticidenproducenten, waaronder BASF en Bayer, het proces heeft beïnvloed.

De industrie is bang voor een verbod op honderden chemicaliën. Opvallend is ook dat een grote groep wetenschappers zich in de discussie heeft gemengd. Zij noemen een verbod uit voorzorg onwetenschappelijk. In plaats van een verbod pleiten zij voor het toelaten van die stoffen, maar dan op een veilige manier. Volgens critici hebben de meeste van deze wetenschappers nauwe banden met de industrie. Sommige blijken te zijn ingehuurd door chemiesector.

Pesticiden

De Brusselse belangenorganisaties van de industrie schrijven tientallen brieven naar ambtenaren van de commissie. Zoals de European Crop Protection Association, frontorganisatie van pesticidenproducenten zoals Bayer en BASF, die in 2013 schrijft: "Beste Duncan Johnston ( top ambtenaar Europese Commissie ), over hormoonverstorende stoffen, de criteria die het milieudepartement nu heeft opgesteld gaan ernstige gevolgen hebben voor tientallen gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw met een geschatte marktwaarde van 3 á 4 miljard euro".

Overstag

De belangengroep van de Europese chemiesector, CEFIC, richt zich in juni 2013 direct tot de Brusselse milieucommissaris Janez Potočnik: “Uw milieudepartement lijkt gefixeerd te zijn geraakt op een specifiek voorstel zonder dat daar op een zinvolle manier consultatie aan vooraf is gegaan. Criteria voor hormoonverstoorders moeten gebaseerd zijn op bewijs en wetenschap en niet op vermoedens en ideologie.”

De Europese chemie wil dat er een onderzoek komt naar de economische gevolgen. Ook het Amerikaanse bedrijfsleven levert deze boodschap af: "Gelet op de sociaal economische aspecten van de Europese aanbevelingen benadrukken wij de noodzaak tot een kosten- en batenonderzoek." Nog geen week later gaat de commissie overstag, en geeft de hoogste ambtenaar van de EU, Catherine Day, opdracht tot deze economische studie.

Voorzorgsprincipe

In juni presenteert de Europese Commissie dan eindelijk de langverwachte regelgeving. Ze zegt daarmee aan te sturen op een streng verbod. Uit interne stukken blijkt dat er tot op het laatste moment druk is uitgeoefend door een groep landen binnen de Wereldhandelsorganisatie. Het voorstel van de commissie blijkt op belangrijke punten een handreiking richting deze landen. Brussel neemt op korte termijn een definitief besluit. Is het Europese voorzorgsprincipe bestand tegen deze druk?

Reporter Radio, zondag 27 november om 19.00 uur op NPO Radio 1.