De prijs van bulkdata

Het uitwisselen van bulkdata is niet nieuw, maar beperkte zich in het verleden tot militaire missies. "Dit gebeurde met een beperkt aantal landen veel", legt Pieter Bindt, hoofd van de MIVD tussen 2011 en 2016, uit. "Geen van de partners, ook de grote niet, had alle informatie zelf."

De noodzaak van deze methode voor militaire missies staat buiten kijf. "De inzet in Afghanistan heeft honderden, zo niet duizenden mensenlevens gered, van burgers, militairen en hulpverleners", aldus Pieter Bindt.

Gegevens van de Nederlandse bevolking zaten daar niet bij, maar dat verandert met de nieuwe wet. Ook de bulkdata, die met de nieuwe bevoegdheid om communicatie die via de kabels gaat af te mogen luisteren, mag ongeëvalueerd worden verstrekt aan buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Volgen Jelle van Buuren, universitair docent aan het Institute of Security and Global Affairs, is deze mogelijkheid echt een pijnpunt van de nieuwe Wiv. "Andere landen hebben andere culturen op het gebied van veiligheid en dan zul je vaak de discussie hebben, gaat het hier nu om terrorisme of over dissidenten, wat gebeurt er met de data, hoe zit het met de mensenrechten in die landen. De wet geeft nu veel te veel ruimte."

Bijzonder hoogleraar Governance of Intelligence and Security Services Paul Abels gaat nog een stap verder. "Een soevereine staat moet nooit ongeëvalueerde bulkdata, waar informatie van onderdanen in kan zitten, uitwisselen met welke staat dan ook. Zelfs met de meest innige samenwerkingspartners zijn er belangentegenstellingen." Ook maakt Abels zich zorgen wat er gebeurt met de bulkdata in het buitenland. "Het kan voor andere doelen gebruikt worden, er is immers geen toezicht meer op."

Waarom gaat Nederland dan toch de bulkdata met gegevens van onderdanen uitwisselen, terwijl veel andere landen dat niet doen? Hoogleraar Digital Security Bart Jacobs zegt het te weten. "Het meest waardevolle dat Nederland te bieden heeft vanuit inlichtingenperspectief, is de informatie die via de AMS-IX (de Amsterdam Internet Exchange) loopt. In ruil voor die informatie zal Nederland lidmaatschap van de “Champions League” van de inlichtingen wereld afdwingen: ‘de Five Eyes’."

Na de behandeling van de Wiv in het parlement zijn er wel een aantal waarborgen opgenomen. Zo moet de minister toestemming geven om de bulkdata uit te wisselen, krijgt de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) te horen als bulkdata wordt uitgewisseld, maar toezicht op wat er in het derde land met de bulkdata gebeurt is er niet meer vanuit Nederland.

Reporter Podcast, hier te beluisteren.