Gemeenten willen af van het afvalfonds

In 2050 moet al het afval gerecycled of hergebruikt worden. Daarom scheiden mensen glas, papier, gft en verpakkingen (PMD). In Nederland is afgesproken dat de vervuiler, in dit geval producenten als Coca-Cola, Heineken en Unilever, de inzameling betaalt. Maar sinds twee jaar krijgen steeds meer gemeenten die het afval inzamelen, geen geld van deze producenten, blijkt uit onderzoek van het journalistieke platform Pointer (KRO-NCRV). Daardoor gaat de afvalstoffenheffing omhoog of put de gemeente uit de reserves, waardoor het lokale zwembad of de bibliotheek in gevaar komen.

De producenten hebben voor het betalen van de afvalinzameling en afvalverwerking, de Stichting Afvalfonds Verpakkingen (AFV) opgericht. Het AFV contracteert partijen om daarna de verwerking uit te voeren. Op een 'overslaglocatie' wordt gekeken of de inzameling geschikt is voor recycling. Voor een goed gekeurde vracht krijgt een gemeente 245 euro per ton, bij afkeur krijgt de gemeente geen geld van het AFV. Bovendien moet de afgekeurde vracht dan verbrand worden en ook die kosten zijn voor de gemeente. In sommige gevallen wordt 100% afgekeurd en dus verbrand. Landelijk ligt het percentage op ongeveer 10%. Wethouder Jaimi van Essen van Losser: "Dat voelt als een nederlaag en als een straf".

AFV: consument afval beter leren scheiden

Volgens het AFV, dat wettelijk verantwoordelijk is voor inzameling en verwerking van PMD, moet de consument afval beter leren scheiden. Gemeenten zeggen er alles aan te doen om hun inwoners goed te informeren, met een afvalapp, folders en gratis plastic zakken. De frictie over de huidige afspraken heeft ertoe geleid dat de Vereniging Nederlandse Gemeenten met 99% van de stemmen een motie heeft aangenomen om de huidige afspraken met het AFV niet te verlengen.

Gemeenten en het AFV hebben afspraken gemaakt over het percentage stoorstoffen (touw, bouwplastic) die een vracht PMD mag bevatten. Maar het AFV keurt tegenwoordig ook af op 'versmering' door bijvoorbeeld etensresten. Met die rigoureuze afkeur gaat een toenemende hoeveelheid sorteerbaar en herbruikbaar plastic verloren, zo blijkt uit een rondgang van Pointer langs 21 gemeenten. AFV is de enige producentenorganisatie voor PMD, gemeenten kunnen dus niet naar een ander overstappen. Ze kunnen met hun ontevredenheid alleen naar de rechter.

9 miljoen op rekening AFV

Het geld dat AFV niet uitbetaalt bij een afgekeurde vracht is inmiddels ruim 9 miljoen euro, en blijft op de rekening bij het AFV staan. Ondertussen lopen de kosten van de gemeenten op. In Borger-Odoorn met ruim een ton, in Pijnacker-Nootdorp bijna 2 ton, in Middelburg met 4 ton en Enschede met ruim 2 miljoen. Jaimie van Essen, oud-wethouder Losser: "Dit jaar hebben we de kosten betaald uit de reserves. Maar dat kan niet lang duren, dan gaat het ten koste van de bibliotheek of het zwembad. Bovendien raken de circulaire doelstellingen uit zicht."

Uit de uitzending bleek dat de standpunten ver uit elkaar liggen. Paul Hofman, wethouder in Rheden en portefeuillehouder voor de Vereniging Nederlandse Gemeenten: Wij willen een ruimere norm voor de goedkeur van PMD en meer grip op de reden van goed- en afkeur. Hester Klein Lankhorst, directeur van het AFV: we accepteren een versmering van 15% bij PMD en er komen géén ruimere normen, dat is voor de circulaire economie het laatste wat je wil.

Pointer heeft vragen gesteld aan staatssecretaris Heijnen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De staatssecretaris is zich bewust van de monopoliepositie van het AFV. Ze stelt een onafhankelijke bemiddellaar aan en wil de transparantie over de geldstormen vergroten.