Ketamine: partydrug of hét redmiddel voor ernstige psychiatrische stoornissen?

"We zijn altijd op zoek naar manieren om het perspectief voor mensen te verbeteren", vertelt Schoevers. "Ketamine wordt nu vooral ingezet bij heel hardnekkige depressie en bij wie antidepressiva, psychotherapie, elektroshocktherapie niet voldoende helpen." Voor deze groep kan het middel volgens hem een hoopvolle optie zijn.

Het gaat volgens de hoogleraar om een aantal honderden mensen met deze diagnose die nu elektroshocktherapie krijgen. In werkelijkheid is het aantal mensen dat hier gebaat bij kan zijn veel groter. Schoevers denkt dat het wel om zo’n vijftigduizend mensen gaat die nu onvoldoende geholpen worden door andere behandelingen.

Hoe werkt het?

Schoevers legt uit wat ketamine kan betekenen voor deze mensen: "Veel antidepressiva werken op dopamine en serotonine; neurotransmitters gerelateerd aan stemming. Ketamine werkt op glutamaat, een andere neurotransmitter, en een enorme stimulator van allerlei functies in het brein. Het geeft een soort kickstart aan hersenfuncties en het werkt veel meer generiek." Ook het effect van ketamine is veel sneller in vergelijking met andere antidepressiva, legt Schoevers uit.

Patiënten die met het middel behandeld worden, zijn niet permanent high. "Het werkt vrij kort. Je bent een half uur of uur van de wereld, mensen zitten in een stoel of gaan liggen, maar je klaart vrij snel weer op. Wat we zien is dat het effect op de stemming niet parallel loopt. Er zijn acute effecten, maar in de loop van de dagen of weken hoop je ook de basisstemming te zien opknappen."

Na een dag of zeven zijn de meesten terug bij af, vertelt te hoogleraar. Het is dus geen quick fix. Momenteel wordt onderzoek gedaan naar hoe vaak en in welke dosering het middel gebruikt dient te worden, en hoe lang de totale behandeling moet duren. "De vraag is ook: hoe vergoot je de kans dat mensen uit een depressie blijven." Bij mensen die nu behandeld zijn, ziet de hoogleraar dat het ongeveer twee maal per week gebruiken, een gunstig effect heeft. Over hoe lang de behandeling moet duren en of en hoe het afgebouwd moet worden, wordt nog onderzoek gedaan.

Lichamelijke en fysieke gevolgen

Ketamine kan verslavend zijn. Het is dan ook geen goed idee om mensen met verslavingsverleden op deze manier te behandelen, zegt Schoevers. "We monitoren dat zorgvuldig." En hoe zit het met de lichamelijke gevolgen? "Op de korte termijn is het lichamelijk goed te verdragen. Op de lange termijn kunnen problemen met de urinewegen of cognitieve functies ontstaan." Door de lagere doseringen die gebruikt worden, zou het volgens Schoevers kunnen dat de lichamelijke gevolgen meevallen, maar dat is volgens hem nog niet goed genoeg uitgezocht.

Toch werken mensen aan behandeling en onderzoek mee. "Mensen nemen het op de koop toe. De kwaliteit van leven is laag en de kans op suïcide is hoog. Als andere methoden niet werken, maakt dat mensen bereid om iets te proberen."

Behandeling met psychedelica ligt ethische gevoelig volgens de hoogleraar. Waar in de jaren '60 en '70 vrij onderzoek werd gedaan door onder andere de Amerikaan Timothy Leary, werd dat door toenmalig president Richard Nixon de kop in gedrukt met zijn War on Drugs. "Mensen als Leary waren heel enthousiast over lsd en gebruikten ook zelf. Maar dat moet geen missie worden", zegt Schoevers. De hoogleraar kan zich enerzijds voorstellen dat hij ketamine zelf eens zou gebruiken, maar denkt ook dat het zijn objectiviteit als onderzoeker in de weg zou kunnen zitten.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.