Voorloper AIVD bespioneerde Zuid-Molukse president op grote schaal

'Op detailniveau'

Uit het 15 mappen tellende persoonsdossier komt naar voren dat de BVD Manusama dicht op de huid zat. Dat gaat zo ver als agenten die hem vanuit de bosjes tegenover zijn huis bespioneerden. Dat de BVD Manusama in de gaten hield, noemt Wim Manuhutu, historicus en oud-directeur van het Moluks Museum, "op zichzelf niet verrassend". Manusama is president tijdens de jaren '70, waarin het uitblijven van een onafhankelijke Zuid-Molukse staat onder Zuid-Molukse jongeren leidde tot grote frustratie, dat zich onder andere uitte in bezettingen, gijzelingen en treinkapingen.

De schaal waarop dat is gebeurd, is volgens de historicus echter wél verrassend. "Dat is niet alleen de lengte van de periode waarin Manusama door de BVD in de gaten is gehouden, maar ook het detailniveau waarop dat gebeurt. Als je de stukken leest, zie je hoe diep in het leven van iemand wordt gekeken door mensen die er niks mee te maken hebben."

Geen bedreiging

Volgens Manuhutu was Manusama geen directe dreiging, omdat hij het gebruik van geweld door de Zuid-Molukse jongeren in Nederland meermaals expliciet veroordeelde. "Hij heeft altijd geweldloos zijn idealen proberen te verwezenlijken. Hij heeft nooit opgeroepen tot geweld en toch wordt zo iemand zo gedetailleerd in de gaten gehouden."

Dick Engelen, oud-BVD-er die korte tijd hoofd was van de afdeling waar de Molukse desk onder viel, legt uit waarom het dossier ontstond. "We hebben hier iemand die pretendeert president te zijn of te worden van een Republiek der Zuid Molukken. Dat kan ons, Nederland, in conflict brengen met de Republiek Indonesië."

Dat het persoonsdossier van Manusama zo lang open blijft, heeft volgens hem te maken met de organisatiestructuur van de BVD. "Je kunt in een bureaucratie zoals van de BVD gemakkelijker beginnen met een dossier dan ermee stoppen."