Journalistenvakbond: nieuwe inlichtingenwet ondermijnt werk journalisten

De zogenaamde tijdelijke wet op de veiligheid- en inlichtingendiensten maakt daarmee inbreuk op de bronbescherming. De NVJ noemt bronbescherming ‘een hoeksteen van de persvrijheid’.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) acht de nieuwe wet noodzakelijk. Inlichtingdiensten signaleren dat buitenlandse hackers zich met hoge snelheid verplaatsen via thuiscomputers en kabelmodems van burgers. Als de inlichtingendienst voor elke apparaat toestemming moeten vragen om de buitenlandse hackers te monitoren, lopen ze achter de feiten aan. De nieuwe wet wordt binnenkort behandeld in de Tweede Kamer.

'Sleepwet'

Als die ermee instemt mogen de inlichtingendiensten buitenlandse hackers voortaan achtervolgen van apparaat naar apparaatzonder elke inbreuk voor te leggen aan de toezichthouder. Zo dringen zij dus ook apparaten van journalisten binnen, zonder dat er barrières worden opgeworpen. De tijdelijke wet die nu voorligt is een wijziging van de WIV, de ‘sleepwet’ waar Nederland in 2018 in meerderheid tegenstemde.

Bert Hubert, cybersecurity-expert en voormalig toezichthouder op de inlichtingendiensten, onderstreept de zorgen van de NVJ. Hij vreest dat vooral beschermde beroepen zoals artsen, advocaten en journalisten de dupe worden als geen toestemming meer nodig is van een onafhankelijke toezichthouder. ‘In het nieuwe voorstel wordt die hele toets weggevaagd.’ En wat er nog wordt getoetst, gebeurt veel te licht. ‘Dat duurde vroeger een week, maar nu een half uur.’

Het kost überhaupt al tijd om uit te zoeken van wie een telefoonnummer of een internet aansluiting is zegt Hubert. Het ministerie van Binnenlandse zaken zegt tegen Argos dat hun interne toets 'een paar minuten tot een uur' duurt. Maar dit is schier onmogelijk, zegt Hubert: 'Ik zou iedereen aanraden om een keer te proberen binnen één uur uit te zoeken van wie een telefoonnummer is.'

Ook privacyorganisatie Bits of Freedom maakt zich zorgen dat met de nieuwe inlichtingenwet de bronbescherming, en daarmee het belangrijke werk van journalisten op het spel komt te staan. Voor deze groepen geldt verhoogde bescherming. Maar omwille van snelheid worden waarborgen nu afgeschaald.

'Hacken gaat verder dan afluisteren'

NVJ-bestuurder Thomas Bruning vreest dat bronnen niet meer veilig kunnen aankloppen bij journalisten als de kans bestaat dat ze gehackt zijn door de geheime diensten. Hacken gaat nog verder dan afluisteren, zegt de bond. Je locatie en al je contacten zijn bekend. Dat plaatst journalisten die met riskante dossiers bezig zijn in een onmogelijke positie. Zowel wat betreft hun eigen veiligheid maar ook als gaat om de bescherming van hun bronnen. 'Journalisten hebben met kwetsbare mensen te maken. Mensen die grote misstanden zien bij een geheime dienst of overheidsorgaan.'

Als een inlichtingendienst op apparaten van journalisten meekijkt, wordt hun werk onmogelijk, zegt Bruning: 'Dan is de positie als journalist om misstanden boven water te krijgen volledig uitgewerkt.' Zo worden journalisten zonder dat ze dat zelf willen 'verlengstuk van justitie'.