Pillen tussen piepers, pasta en pindakaas

Minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid heeft een wijziging van de Geneesmiddelenwet voorgesteld waardoor zware pijnstillers ook te koop kunnen zijn in super- of bouwmarkten. Klanten kunnen vragen over medicijnen stellen via een tablet. Drogisten, apothekers en huisartsen zijn tegen dit voorstel. Uit onderzoek van Pointer blijkt dat ook de detailhandel niet op de verkoop van geneesmiddelen zit te wachten.

Informatie via tablet

Minister Kuipers schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat digitale communicatie en advisering “inmiddels bij ons normale leven horen.” Hij vindt dat informatie geven over medicijnen ook kan via een tablet in het gangpad met een drogist op het hoofdkantoor. Huisartsen vrezen dat meer aanbod van medicijnen tot meer risico’s leidt en dat zij meer patiënten krijgen in hun praktijk. Zelfzorgmiddelen zijn, als ze verstandig gebruikt worden, veilig en drukken de zorgkosten.

Ervaringen van drogisten

We spreken enkele drogisten, waaronder Franca van Mourik uit Drunen. Een moeder met een klein meisje zochten een zalfje tegen een brandwond. De moeder had er boter op gesmeerd maar het meisje bleef maar huilen. Voor brandwonden zijn verschillende zelfzorggeneesmiddelen maar de drogist zag de brandwond en die was zo groot als een munt van 2 euro. Franca verwees meteen naar de huisarts. Zo heeft ze grotere gezondheidsschade voorkomen.

Drogist Connie Verheijen kreeg de vraag van een man die wilde weten hoe vaak zijn vriendin de morning afterpil mocht gebruiken. Connie had hem al vaker in de winkel gezien. Ze heeft uitgelegd dat die pil niet als anticonceptiemiddel gebruikt mag worden; daar zijn andere middelen voor. De minister ontkent overigens in zijn wetswijzigingsvoorstel het belang van een gesprek waarin de drogist ook meteen ziet of een klant het advies begrijpt.

Drogist Josine Hageman zag met enige regelmaat een klant laxeermiddelen kopen. De dame was heel mager en Josine maakte zich zorgen. Toen de klant opnieuw 3 doosjes wilde afrekenen, verkocht de drogist het middel niet. Drogisten zijn opgeleid en moeten verantwoorde zorg leveren. Josine vond het niet meer verantwoord en weigerde de verkoop. Een tablet in het gangpad had hier niks aan kunnen doen, zo zegt zij.

Onnodige wetswijziging

In Nederland hebben we 2000 apotheken en bijna 3000 drogisten. Iedereen kan binnen 10 minuten een pijnstiller kopen. De vraag is of super- en bouwmarkten, de Action en Ikea ook medicijnen moeten willen verkopen?

Eus Peters, directeur van de Raad Nederlandse Detailhandel ze: “Zou een DoeHetZelf medicijnen willen gaan verkopen omdat hij hamers verkoopt waarmee je op je vingers kan tikken? Nou nee, niet bepaald want naast het feit dat die bouwmarktmedewerker al prima opgeleid is als het gaat om gevaarlijke stoffen en gewasbeschermingsmiddelen zou hij dan ook nog opgeleid moeten worden om zelfzorgmedicijnen te verkopen. Joh, dat is zo’n ingewikkelde opleiding en het kan helemaal niet in dat kanaal met aandacht worden verkocht, dan kun je het beter laten.
Bovendien: bij iedereen in de buurt is een apotheek en een drogist dus het is volstrekt logisch voor de consument waar hij welke producten kan krijgen. De markt werkt prima, er is helemaal geen reden om die markt vrij te geven.”

Zelfzorgmedicijnen

Medicijnen zijn te verdelen in receptgeneesmiddelen, door een arts voorgeschreven, en zelfzorgmedicijnen. Die laatsten zijn in 2007 in de Geneesmiddelenwet ingedeeld in middelen zonder risico, die kun je nu al kopen bij de supermarkt, middelen die je alleen bij de apotheek mag kopen en de grootste groep zijn medicijnen die soms advies en voorlichting nodig hebben en daarom alleen verkocht mogen worden bij de apotheek en drogist.

In 2018 begon Albert Heijn met de verkoop van zware pijnstillers. Medicijnen waarvan in de Geneesmiddelenwet staat dat er advies en voorlichting voor nodig is. Drogisten maakten bezwaar en kregen in 2020 gelijk van de Raad van State. De supermarkt moest de verkoop staken. Minister Kuipers stelt nu een wetswijzing voor om die verkoop toch mogelijk te maken.

Debat Tweede Kamer

Verschillende partijen in de Tweede Kamer hebben hun twijfels uitgesproken over het wijzigingsvoorstel van de minister. Tweede Kamerlid voor het CDA Joba van den Berg heeft een amendement ingediend. De reden: we hebben 2,5 miljoen mensen die laaggeletterd zijn, 1,2 miljoen mensen met een verstandelijke beperking en 1,3 miljoen mensen van 75 plus die vaak minder digitaal vaardig zijn. Er wordt teveel van uitgegaan in de samenleving dat iedereen wel zelfredzaam is. Het is goed dat je gewaarschuwd wordt. Als het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen ziet dat er meer zware zelfzorgmiddelen verkeerd worden gebruikt, zou het kunnen dat deze medicijnen op een andere lijst komen waardoor je daarvoor alleen nog bij de apotheek terecht kan. We waren verbaasd dat de minister deze wijziging, een inhoudelijke wijziging, in een verzamelwet gerommeld heeft. Wij hebben schriftelijke vragen gesteld en nog eens doorgevraagd. De minister blijft bij zijn standpunt. We zijn het hier niet mee eens en daarom hebben wij een amendement ingediend. Het plenaire debat over de voorgestelde wetswijziging wordt binnenkort verwacht.

Standpunt Nederlands Huisartsen Genootschap

Het NHG is uit oogpunt van patientveiligheid geen voorstander van een bredere beschikbaarheid van zelfzorg geneesmiddelen zoals zwaardere pijnstillers (ibuprofen, naproxen) of xylometazoline neusspray, buiten de apotheek en drogist. Wij vinden dat bij de verkoop van dit soort geneesmiddelen in de winkel geschoold personeel beschikbaar moet zijn voor gevraagd, maar juist ook voor ongevraagd advies.

In de supermarkt krijgt de klant alleen informatie als hij daar zelf behoefte aan heeft.

Als de beoogde wetswijziging doorgaat kan dat leiden tot:

• Complicaties door verkeerd gebruik van geneesmiddelen.
• Uitstel van passende diagnostiek en medisch behandeling.
• Een grotere belasting van de (huisartsen)zorg.

Standpunt Nederlandse Vereniging Dokters Assistenten

Een van de belangrijkste taken van een doktersassistent is triage. Door een gerichte triage (vragen stellen) kunnen vele kleine kwalen/klachten goed opgelost worden zonder daadwerkelijk door de huisarts gezien te worden. Veel van deze kwalen/klachten zijn uitstekend te behandelen met medicijnen die op diverse verkooppunten vrij verkrijgbaar zijn.

Jellie Klaver, directeur NVDA: Onze zorg is of de patiëntveiligheid niet in gevaar komt als mensen medicijnen kopen die mogelijk in strijd zijn met wat ze al aan medicijnen gebruiken. De NVDA is niet TEGEN uitbreiding van zelfzorgmiddelen maar VOOR publieksinformatie om de patiëntveiligheid te borgen. Bij de apotheek en drogist wordt er uitleg gegeven door medewerkers die hiervoor opgeleid zijn over de werking en wordt er gevraagd of de patiënt nog andere medicijnen gebruikt die mogelijk niet samen gebruikt mogen worden.