Effectief tegen de pijn, maar gevaarlijk verslavend: hoe om te gaan met oxycodon?

Toename in Nederland

De afgelopen jaren ziet apotheker Angelique van der Geest een enorme toename in het gebruik van oxycodon. "In 2008 waren er 75.000 gebruikers en het afgelopen jaar waren dit 452.500 gebruikers."

Ook hoogleraar anesthesiologie Albert Dahan vindt deze stijging opvallend. "Aanvankelijk werd er in Nederland veel morfine voorgeschreven voor kankerpijn bijvoorbeeld, maar op een gegeven moment zijn we overgestapt naar oxycodon."

Druk industrie

Die overstap komt volgens hem doordat middelen als oxycodon erg effectief zijn tegen de pijn, maar ook door druk vanuit de producenten. "Dit is het effect van goed pushen vanuit de farmaceutische industrie."

Hoewel effectief tegen de pijn, hebben opioïden zoals oxycodon ernstige bijwerkingen. Dahan: "Dat kunnen milde bijwerkingen zijn als misselijkheid en obstipatie, maar ook verslaving en overlijden."

Eefje was afhankelijk van oxycodon

Volgens Dahan worden er in Nederland aan één miljoen mensen opiaten voorgeschreven. Eefje (naam bij de redactie bekend) is één van hen. Zij kreeg de pijnstillers voorgeschreven, maar had een steeds hogere dosis nodig om er effect van te hebben.

"De dosis oxycodon werd verhoogd en verhoogd, totdat ik er niet meer vanaf kon blijven en het ook niet meer voldoende was om de pijn op te vangen." Van deze pijnstillers is bekend dat ze op termijn juist méér pijn veroorzaken.

Daarom is instituut Novadic Kentron een behandeling gestart waarbij zowel de pijnbestrijding als de verslaving behandeld worden. Hier leerde Eefje omgaan met de fysieke pijn en kon zo haar afhankelijkheid van het middel afbouwen. Verslaggever Marielle Beers keek samen met haar én de manager van dit pijnprogramma, Katinka Damen, hoe dit werkt.

Opiatencrisis voorkomen

In Amerika is het gebruik van opiaten volledig uit de hand gelopen. Inmiddels lopen er meerdere rechtszaken tegen de familie/farmaceut die verslavende pijnstiller groot maakte. Hoogleraar anesthesiologie Albert Dahan leidt een groot onderzoek naar pijnstillers. Volgens hem is de situatie in Nederland nog lang niet zo erg als in de VS.

Vooral ook omdat de toenmalig minister Bruno Bruins snel heeft gehandeld, bijvoorbeeld door de taakgroep 'verantwoord gebruik van opioïden' op te richten.

Ook worden de richtlijnen voor huisartsen en medisch specialisten aangepast, zegt Dahan. Zo mag er na een operatie voor maximaal drie dagen zware pijnstillers mee naar huis gegeven worden. Dahan: "Ik ben niet tegen opiaten, maar wel tegen het langdurig gebruik ervan, het verhogen van de dosis en blinde herhaalrecepten."

Gebruik halveren

In de regio Arnhem is in twee jaar tijd het aantal keren dat oxycodon wordt voorgeschreven meer dan gehalveerd. Dit komt doordat een huisarts, apotheker, verslavingsarts en pijnspecialist de handen ineen sloegen om het gebruik van het middel terug te dringen. Marielle Beers spreekt met initiatiefnemers en huisartsen Janneke Pelser en apotheker Angelique van der Geest.

Bijna één miljoen Nederlanders slikt jaarlijks zware pijnstillers. Uiteindelijk belandt een deel daarvan in het milieu, met op termijn schadelijke gevolgen voor mens en dier. Daarom is er de laatste jaren veel geïnvesteerd om deze medicijnen uit het afvalwater te filteren. Janneke Snijders is manager schoon water bij Waterschap Aa en Maas. Ze neemt verslaggever Marielle Beers mee naar de rioolwaterzuivering in het Brabantse Ooijen.