Geloof niet ieder verhaal dat je verteld wordt
- Nieuws
- Geloof niet ieder verhaal dat je verteld wordt
Wat hebben burn-out, MH17, het windmolensyndroom en Adolf Hitler met elkaar gemeen? Niet veel, behalve dan dat we er graag verhalen over horen en ook doorvertellen. Want we zijn gebiologeerd door ziektes, rampen en boeven. We slikken verhalen over dat soort thema's vaak voor zoete koek. Ten onrechte, legt de Maastrichtse rechtspsycholoog Harald Merckelbach uit in Kunststof.
Video niet beschikbaar
We laten ons meeslepen door allerlei twijfelachtige sjablonen. Zoals het idee dat aan grote gebeurtenissen ook grote oorzaken voorafgaan. Of dat achter toeval een diepere betekenis schuilgaat. Of dat eerste indrukken juist zijn, indringende herinneringen accuraat en experts onfeilbaar.
We halen die inconsistenties weg en maken er een lopend verhaal van."
Waarom zijn goede verhalen zelden waar? Merckelbach: "Omdat de realiteit vaak weerbarstig is. Als we de realiteit willen verklaren zitten er vaak mitsen en maren aan, enerzijds en anderzijds. Met complexe verhalen heb je geen goed verhaal te pakken. Een goed verhaal laat zich lekker vertellen. Maar een verhaal dat meer wetenschappelijk getint is, waarbij je reserves inbouwt en kanttekeningen plaatst, dat bekt niet zo lekker."
Conflicten in herinneringen
"Onze autobiografische herinneringen hebben altijd wel een kern van waarheid", vertelt Merckelbach. "Die autobiografische herinneringen hebben een functie, namelijk dat ze ons een koers geven in de wereld. We herinneren ons waar ons huis is, wat we met onze partner hebben meegemaakt, dat stelt ons in staat om op een elegante manier te overleven."
"Dat neemt niet weg dat er gaten in zitten, rafelige randen en conflicten. Wat wij doen als mensen: wij maken er een mooi geheel van. We vullen die gaten op. We halen die inconsistenties weg, we maken er een lopend verhaal van."
Breivik en Hitler
Het is een telkens terugkerend thema dat dergelijke mensen moet iets groots moeten hebben. Dat zij uitzonderlijke kwaliteiten hebben of psychiatrisch zijn. Maar zegt Merckelbach: "Er is een wat platvloerse verklaring: namelijk dat deze mensen betrekkelijk normaal zijn, maar ideologisch buitengewoon gedreven zijn. Op grond van die ideologische gedrevenheid weten zij het zover te schoppen."
Dat verhaal is alleen bedreigender. "Omdat ons dat op elk moment weer kan overkomen. Zolang het gaat over psychiatrische patiënten kunnen we zeggen, die kunnen we makkelijk herkennen en opsluiten. Maar als het zou kunnen gelden voor iedereen die ideologisch bevlogen is, dan is de stap naar dergelijke calamiteiten dichterbij."
