Anders kijken naar psychoses: 'Het kan ook wat brengen'

Na de twee psychoses waarin Jerry Allon verschillende wanen ervaarde, bleef één gedachte overeind: zijn vader was zijn echte vader niet. Toen na zijn psychose deze gedachte nog steeds opkwam, moest hij het voor zichzelf uitsluiten. "Ik wilde dit soort dingen nooit meer denken", zegt Allon, die in zijn vroegere jeugd eerder twijfels had over zijn afkomst. "Dit raakt aan de kern van je bestaan, dus heb ik een DNA-test gedaan."

Betekenis in een psychose

De waan bleek werkelijkheid: de man waarvan hij dacht dat het zijn vader was, bleek zijn vader niet. Toen Allon met zijn behandelaren deelde dat zijn psychose betekenis had, moest hij naar eigen zeggen door 'een paar deurtjes scepsis' breken. Zijn missie is nu om de ggz ontvankelijk maken voor het idee dat psychoses ook betekenis kunnen hebben.

Hoofd psychiatrie van het UMC Utrecht Floortje Scheepers kent meer voorbeelden van mensen die net als Allon dankzij hun psychose tot waardevolle inzichten zijn gekomen. "We horen heel vaak van mensen dat een psychose hen ook iets heeft gebracht. Dat gaat niet alleen over de inhoud van de psychose, maar ook over de hele ervaring van ontregeling en herstel dat betekenis geeft", zegt ze.

Persoonlijke ervaring

Waar de één ook een waardevolle betekenis uit een psychose haalt, is het voor velen toch vooral een negatieve en angstige gebeurtenis, zegt Scheepers. Omdat niet voor iedereen hetzelfde geldt, moeten we volgens haar stoppen om te proberen dit op groepsniveau te begrijpen. Daarnaast moet er in de behandeling aandacht zijn voor de ervaringen opgedaan in de psychose.

Scheepers vindt dat we "psychische ontregelingen" zoals psychoses, minder als een ziekte moeten gaan zien. "Ik ben ervan overtuig dat we ervaringen van mensen die psychisch zijn ontregeld veel meer moeten zien als verhalen waar we naar moeten luisteren om die mensen te begrijpen."

Geen ziekte

Ze denkt dat het goed is als de ggz minder handelt vanuit het perspectief dat er iets mis is in de hersenen, maar meer kijkt naar de bredere context en samenhang van factoren waardoor iemand ontregeld raakt. Zoals aanleg, stress, drugsgebruik of trauma. "Er is niet simplistisch één oorzaak, maar een samenspel van factoren."

Het pallet aan interventies zou dan ook breder moeten zijn dan alleen medische interventies. Met andere woorden: niet alleen pillen geven, maar ook ademhalingsoefeningen of mindfulness kunnen mensen met psychoses helpen om de draad weer op te pakken, denkt Scheepers.

Medicijnen

Allon vindt dat de ervaringen van mensen die psychisch ontregeld zijn, moeten worden meegenomen in de behandeling. Wel denkt hij dat dit pas achteraf moet gebeuren. "Als je middenin een psychose zit, is het geen goed moment om fundamentele dingen te veranderen. Dan wordt het alleen maar erger", zegt Allon die inmiddels als ervaringsdeskundige werkt in de ggz.

Volgens Scheepers zijn medicijnen nog steeds belangrijk voor mensen die zó ontregeld zijn dat je er geen contact meer mee kunt krijgen. Maar medicatie is niet de oplossing voor alle problemen, zegt de hoogleraar gespecialiseerd in innovatie binnen de geestelijke gezondheidszorg.

Herstellen van een psychose

Na de psychose begint het pas. "Het echte herstellen doe je zelf in relatie tot andere mensen", aldus Scheepers. Volgens haar moeten we psychoses zien als een complex fenomeen waarbij de interactie met andere mensen een grote rol speelt. Door deze aanpak is de behandeling volgens haar ook veel effectiever op langere termijn. "Als interacties je kunnen ontregelen, dan kunnen ze je ook weer helpen te herstellen."

Op maandag 1 november was Jerry Allon samen met drie anderen te zien in de KRO-NCRV-documentaire Blue Monday. De documentaire is gemaakt door Ingrid Kamerling en is terug te kijken via NPO Start.