Fake news herkennen? Zelfs voor de inlichtingendienst is het soms lastig

Socmint

Informatie binnenhalen door middel van social media wordt social media intelligence genoemd, ook wel socmint. Er kan gekeken worden naar open pagina’s en accounts die voor iedereen toegankelijk zijn, maar er kan ook onder de radar geopereerd worden door bijvoorbeeld een schaduwaccount aan te maken. Dat kan worden ingezet om in een bepaald netwerk terecht te komen. Zo kan er ook achtergrondinformatie worden verkregen.

"Via beelden op social media kunnen de inlichtingen bijvoorbeeld zien of er troepenverplaatsing zijn", vertelt Aerdts. "Wanneer een tiener uit dorp X zegt: 'kijk eens wat er bij mij door de straat rijdt' en een tiener uit dorp Y doet dat ook, met foto of video, dan kun je zien: dit zijn dezelfde en dan kun je zien wat er verplaatst en op welk moment in de tijd", vertelt Aerdts.

Gevaren

Deze manier van informatie verzamelen, brengt wel een probleem met zich mee, vertelt Aerdts. Wanneer je namelijk weet dat inlichtingendiensten op deze manier te werk gaan, kan daar door andere partijen ook gebruik van worden gemaakt. "Je kan dus ook desinformatie verspreiden die je goed uitkomt. Rusland is daar heel erg goed in. Dus ik snap wel dat mensen het moeilijk vinden de zin en de onzin van elkaar te onderscheiden."

'Zelfs voor inlichtingendienst is het soms lastig'

Die zin en onzin van elkaar onderscheiden is zelfs voor de inlichtingendienst af en toe heel lastig, vertelt Aerdts. Om te voorkomen dat ze afgaan op foute informatie, zullen zij dan ook nooit afgaan op één bron en altijd zoeken naar verificatie. "Ze kijken of ze de bron betrouwbaar vinden en of de informatie nog op een andere manier bevestigd kan worden. Bijvoorbeeld door satellietbeelden die we hebben of telefoongesprekken. Om zo een compleet beeld te krijgen."

'Nog nooit op deze schaal gezien'

Door inlichtingendiensten, en dan met name de VS, wordt de laatste tijd veel informatie naar buiten gebracht over de oorlog in Oekraïne. Aerdts noemt dat opvallend. "Ik heb dat nog nooit op deze schaal gezien." Volgens Aerdts gebeurt dit om de zin van de onzin te onderscheiden en om ons te helpen om niet in het frame van de mogelijke desinformatie van de Russen te trappen. "En ook misschien wel om te laten zien: we hebben jullie door. Maar ze zullen het altijd met een reden doen."

Ook Nederlandse regering deelt geregeld informatie. Zo werd in het begin van de oorlog gemeld dat ze wapens gingen leveren. Vervolgens was de reactie dat het niet handig was dat te doen, omdat je je daarmee in de kaart speelt. Maar toch wordt het nu alsnog ingezet. Dat heeft een reden, zegt Aerdts. "Het kan ook juist nuttig zijn. Juist om te laten zien dat je steun wil geven en aangeeft wat je gaat doen." Het zal volgens Aerdts waarschijnlijk niet de volledige informatie zijn die gegeven wordt.

Successen kun je niet delen

"Je ziet in Nederland dat sinds het referendum over de inlichtingendienst in 2012 diensten ook wel de urgentie voelen om informatie naar buiten te brengen." Ze melden daarbij vooral wat de dreiging is waar we mee te maken hebben. "Als er iets misgaat wordt het breed uitgemeten met ‘diensten hadden deze terroristen in het vizier." Maar je successen kan je eigenlijk niet melden, want daarbij maak je je tegenstander mogelijk wijzer", vertelt Aerdts.