Fout Verleden: deze mensen duiken in het oorlogsverleden van hun familie

Het CABR zou per 2 januari openbaar worden en bovendien digitaal doorzoekbaar worden gemaakt. De Autoriteit Persoonsgegevens waarschuwde echter voor de privacy van de nog in leven zijnde mensen die ook in het archief kunnen voorkomen. En zo moesten nabestaanden van slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog, maar ook nazaten van vermeend foute Nederlanders het doen met een namenlijst die te vinden is bij Oorlog voor de Rechter.

Reportageserie

Een deel van die families is al in 2024 of eerder in de archieven gedoken op zoek naar de details van hun geschiedenis. Daarin hopen ze bijvoorbeeld te vinden wat hun voorouders hebben gedaan, maar ook: hoe fout ís fout eigenlijk? En wat betekent collaboratie? In de uitzending Fout Verleden van 29 december 2024 vertellen onder ander Trea en Willem over hun onderzoek.

Verslaggever Rozemarijn Brus ging met Trea en Willem, en ook voor nog vier andere families, naar het archief. Daar keken ze samen door de stukken, en vulden ze de stukken in van de familiegeschiedenis die niet volledig bekend was. En als je dan weet wat jouw ouders, grootouders of overgrootouders hebben gedaan, hoe verhoud jij je daar dan toe? Zo wordt een verscheidenheid van verhalen verzameld, met veel verschillende beweegredenen.

Willem, Elise en Trea

Dat er 'iets' was met de opa van Trea, de overgrootvader van Willem en Elise, wisten ze. Maar hoe fout hij was geweest en wat zijn beweegredenen waren, daar hadden zij geen idee over. Dus wanneer Willem, Elise en Trea de documenten voor zich krijgen, trillen ze van de spanning. In de eerste map die zij openen vinden ze gelijk een foto. Daarin staat hun (overgroot)opa in SS-uniform. Dan ontvouwt zich het verhaal over een opportunistisch man die zwarte handel drijft en daar dat uniform goed bij kon gebruiken.

Paul

De opa van Paul was vlak voor de oorlog docent in Amsterdam. Hij gaf les aan minder begaafde jongens, die ook bij hem naar de avondschool konden komen. Paul's opa was lid van de NSB en schoof dat tijdens die lessen niet onder stoelen of banken. Het heeft er zelfs volgens getuigenverklaringen in zijn dossier toe geleid dat sommigen zich meldden voor de SS. Maar: dit is niet de hoofdreden voor zijn vervolging. Wat dat is, heeft te maken met Britse parachutisten...

Ton

Ton is slecht ter been en kan niet zelf naar het archief. Daarom ging verslaggever Rozemarijn Brus voor hem door het dossier spitten naar de geschiedenis van zijn vader. Zo kwam ze erachter dat hij zich aanmeldde voor de NSKK, het Nationaalsocialistische Kraftfahrtkorps. Dat was tijdens de Tweede Wereldoorlog een hulporganisatie en bevoorradingseenheid voor de Duitsers. Voor hen vervoert hij munitie en rijdt hij met sintels. De reden hiervoor? Dat hij meer geld kon verdienen en dat hij weg kon zijn bij zijn vrouw. Wat vindt Ton ervan als hij dit hoort?

Ina

Als Ina tiener is, vindt haar zus een briefwisseling tussen haar vader en zijn vader, Ina's opa. Daaruit blijkt dat ze allebei na de oorlog in een kamp zaten. Het zet haar leven op zijn kop: daarvoor wist ze niet dat hij iets fout zou hebben gedaan in de oorlog. Daarom ging zij naar het archief, om te zoeken wat er nou precies zich in haar familie heeft afgespeeld. Ze heeft namelijk toen zij tiener was nooit met haar vader hierover kunnen of durven praten: dat gebeurde pas, toen zij 30 was.

Maria

De overgrootvader van Maria had een drukkerij in Zandvoort. In het dorp waren nog twee andere drukkerijen te vinden. Eén daarvan was van Wim Gertenbach. En waar Gertenbach zijn drukkerij inzette voor het drukken van verzetskrant Het Parool, gebruikte de overgrootvader van Maria zijn bedrijf voor het drukken van de Zandvoorter, een pro-Duitse krant. Gertenbach heeft de oorlog niet overleefd, de overgrootvader van Maria wel. Nu vraagt zij zich af hoe ze zich hiertoe moet verhouden.