Was 'oom Matje' een keiharde SS'er of een dubbelspion?
- Nieuws
- Was 'oom Matje' een keiharde SS'er of een dubbelspion?
Uit de familie van podcastmaker Mijke van Wijk komen de spannendste verhalen. Haar tante Jos werd in de Tweede Wereldoorlog in Engeland opgeleid tot geheime agent en haar oudoom Matje zat bij de Amsterdamse politie, maar zou ook heulen met de de nazi's. Voor haar nieuwste podcast duikt ze in het leven van haar foute oom. Zijn verhaal is er een over dronkenschap en dubbellevens, smokkel en spionage en broederliefde en brute kampen. Maar het is vooral een verhaal waarin niets is wat het lijkt.
Luister naar aflevering 1 van Oom Matje: De potloodtekening - Oom Matje
Twee familieleden, twee verhalen
De nalatenschappen van haar oudoom Matje en haar oudtante Jos Gemmeke kunnen niet verder uit elkaar liggen. Verzetsheldin 'Tante Jos' - waar Van Wijk eerder een podcastserie over maakte - kreeg als enige vrouwelijke burger in Nederland de allerhoogste onderscheiding voor dapperheid: de Militaire Willemsorde.
Oom Matje haalde de kranten óók, maar om een heel andere reden: hij werd veroordeeld voor misdaden tegen zijn eigen volk. Aan de hand van (kranten)archieven kan Van Wijk een groot deel van het leven van haar oudoom, die voluit Mathieu Gemmeke heet, reconstrueren.
Een bewogen leven
Hij had een bewogen leven. Hij gaat onder andere bij de politie van Amsterdam, is in Curaçao om een rebellenopstand de kop in te drukken. Verblijft in New York waar hij een boek schrijft over het functioneren van het politiecorps daar en hij is in Nederlands-Indië waar hij getuigen is van een vliegramp.
In 1933 schrijft hij een veelgeprezen boek dat Bommen op Nederland heet. Hierin waarschuwt hij voor het gevaar dat dreigt vanuit de lucht als er een oorlog uitbreekt in ons land.
Waffen-SS
Maar er is ook minder leuk nieuws te vinden over oom Matje. Zo wordt er een vuurwapen bij hem thuis gevonden, is hij lid van de NSB en begeeft hij zich in Berlijn onder hooggeplaatsten nazi’s. Mathieu Gemmeke zou zelfs betrokken zijn bij wat later de 'uniformen smokkel' is gaan heten. Hij zou hebben geholpen uniforms te stelen voor Hitler zodat Maastricht gemakkelijker zou kunnen worden ingenomen.
O, en hij is ook nog een fervent drinker, wordt ontslagen bij de politie, aangesteld als kapitein in het Nederlandse leger en zal zich uiteindelijk aanmelden bij de Waffen-SS.
Hoe fout was oom Matje?
Al puzzelend door de geschiedenis, archieven, krantenartikelen en rechtbankdossiers vraagt podcastmaker Van Wijk zich af hóe erg het met haar oudoom gesteld was.
'Oom Matje' met zijn markante, knappe boevenkop. Een onderzoeker bij het Nationale Archief lijkt haar te waarschuwen voor een te zacht oordeel: 'sukkelige SS’ers' bestaan niet'. Zeker niet bij de Waffen-SS, waar oom Matje lid van was.
Maar toch krijgt ze het verhaal van haar ambitieuze, maar ook door dronkenschap geplaagde oom, niet makkelijk rond. Want was hij nou een keiharde SS'er? Of, zoals hij zelf na de oorlog beweerde: een dubbelspion?
Luister naar Oom Matje
Oom Matje is een vijfdelige podcastserie gemaakt door journalist en presentator Mijke van Wijk (KRO-NCRV). De serie is in zijn geheel te beluisteren vanaf maandag 1 juli op NPO Radio 1 of via je favoriete podcastapp.
Eerder maakte Van Wijk de serie Tantje Jos, over haar oudtante die als verzetsheldin de geschiedenis in is gegaan.
