Oekraïne heeft ontwapeningsspijt

Derde kernmacht van de wereld

Ten de tijden van de Koude Oorlog was Oekraïne, na de Verenigde Staten en Rusland, de derde kernmacht van de wereld. De Sovjets hadden ruim 5000 kernwapens gestationeerd in het Oost-Europese land. “Genoeg om alle steden in de Verenigde Staten drie keer plat te leggen, en dan nog wat over te hebben,” schetst Ivo van de Wijdeven. Met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kwamen de wapens in handen van Oekraïne, maar een consensus over wat er met de wapenvoorraad moest gebeuren ontbrak.

Zo legt Van de Wijdeven uit dat, enerzijds, de nieuwe Oekraïense staat van het arsenaal af wilde in het streven naar een moderne staatsinrichting die niet zou blijven hangen in de retoriek van de Koude Oorlog. Anderzijds kwam er ook veel druk van buitenaf. "De Russen wilden het heel graag terug hebben. Het was hun eigendom," legt Van de Wijdeven uit. "En de Amerikanen waren eigenlijk nog meer druk aan het uitoefenen. Die zagen Joegoslavië uit elkaar vallen met geweld, en men dacht 'this will be Yugoslavia with nukes.'"

Ontwapeningsspijt

Uiteindelijk is Oekraïne overstag gegaan. Hoewel er in het land zelf nog twijfel heerste ―met name vanwege mogelijk toekomstige Russische dreigingen― bleken de internationale toezeggingen voor de ontwapening doorslaggevend. Zo ontving Oekraïne een fikse financiële compensatie, even als de belofte van de Russen, Britten en Amerikanen "dat de territoriale integriteit en onafhankelijk van Oekraïne gerespecteerd zou worden."

Van die Russische beloften blijkt drie decennia later, na de inname van de Krim en de continue steun voor de separatisten in het oosten van Oekraïne, niet veel over. Terwijl het huidige conflict steeds verder oploopt en een aanstaande oorlog nog steeds niet lijkt uitgesloten, zijn er veel stemmen in de Oekraïense media te horen die spijt betuigen van de ontwapening. Had een kernwapenvoorraad Poetin verder buiten de deur gehouden? En moet Oekraïne daarom overwegen weer een nieuw arsenaal op te bouwen?

Van de Wijdeven is sceptisch over dit sentiment. Het zou juist een motivatie zijn voor Rusland om binnen te vallen, en ook bijzonder hoge kosten met zich meebrengen. Daarbij zegt Van de Wijdeven: "Als Oekraïne dat daadwerkelijk zou gaan doen, dan verspillen ze alle goodwill die ze in 1994, met het opgeven van dat kernwapenarsenaal, hebben opgebouwd in het Westen, in één klap verspelen. Dan wordt Oekraïne een soort Noord-Korea of Iran; een kernmacht waar niemand op zit te wachten."