Waarom we steeds meer willen weten over daders uit de Tweede Wereldoorlog

De interesse in de daders uit de Tweede Wereldoorlog is de laatste jaren enorm toegenomen. De ene na de andere biografie rolt van de persen.

De SS'ers

Dat was in 1967 wel anders. Toen publiceerde Hans Sleutelaar samen met beeldend kunstenaar Armando het boek De SS'ers, een verzameling van interviews met Nederlanders die als lid van de SS aan Duitse kant vochten in de Tweede Wereldoorlog. Het boek zorgde voor een storm van verontwaardiging.

In 1967 was aandacht voor de daders een taboe. "Toen werd er nog in blokken van foute en goede Nederlanders gedacht", verklaart historicus Bart Wallet. "Daarnaast liet het boek zien dat er nog heel veel foute mensen gewoon onder ons waren. Dat was een grote schok."

Herinnering aan de Tweede Wereldoorlog

Dat is nu anders, aldus de historicus. "Dat heeft te maken met de manier waarop de herinnering van de Tweede Wereldoorlog aan het veranderen is. Er zijn nog maar weinig mensen die de oorlog hebben meegemaakt, we kunnen ze niks meer vragen."

Volgens Wallet is er daardoor een fascinatie ontstaan voor individuele verhalen. "We zijn nu minder geïnteresseerd in het grote verhaal van collectieve groepen. Maar vragen ons steeds meer af: hoe zit dat met die enkeling? Die vraag leidt ertoe dat er nu ruimte is om ook naar de verhalen van foute Nederlanders te luisteren. We zien de behoefte aan persoonlijke verhalen ook aan de kant van de slachtoffers."

Ruimte voor grijstinten

"Het heeft er ook mee te maken dat het nu steeds langer geleden is. Daardoor is de organisatie van onze herinnering ook anders. Voorheen was er alleen zwart en wit. Er is nu meer ruimte voor grijstinten", vertelt Aafke Romeijn.

Samen met haar zus Anneke maakte ze een podcast, waarin ze op zoek gaan naar de waarheid achter familieverhalen uit de Tweede Wereldoorlog. Een oudoom en overgrootvader zouden 'fout' zijn geweest.

"Als je het verhaal van de oorlog wilt begrijpen en compleet wil hebben, dan is het verkeerd om je alleen maar te beperken tot de verhalen van de slachtoffers", vult Paul van de Water aan. Hij doet promotieonderzoek naar Nederlandse collaborateurs. Hij nam er zo'n vijftig onder de loep en over elf van deze mensen maakte hij het boek: In dienst van de nazi's, dat net is verschenen.

Niet alle Duitsers waren vijanden

Een bijzondere categorie waarmee de Nederlandse overheid na de bevrijding mee moest dealen, waren Duitsers in Nederland. Alle Duitsers in het Nederlands Koninkrijk werden tot vijand verklaard. Maar, niet alle Duitsers waren dat ook. Historicus Marieke Oprel deed onderzoek naar deze groep.

Oprel: "Ik wil liever niet meer denken in de verschillende groepen van daders, omstanders en slachtoffers. Want mijn onderzoek laat juist zien dat heel veel mensen niet in die groepen in te delen zijn. Elke Duitser werd na de oorlog als vijand bestempeld. Maar dat waren ze niet allemaal."

Volgens Oprel was het een hele heterogene groep. Van missionarissen tot Joodse vluchtelingen. "Zo werden onschuldigen gestraft, terwijl heel veel daders weer zijn ontsnapt."

Op 4 mei herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en andere oorlogsconflicten. De laatste jaren is er ook steeds meer aandacht voor daders. Collaborateurs, overlopers, verraders, daarover ging het in een speciale aflevering van De Nieuws BV.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.