Geschiedenis

Na carnaval veganistisch vasten. 'Sommigen aten dan nog luxer dan normaal'

foto: Pixabayfoto: Pixabay

Nieuws
Na carnaval veganistisch vasten. 'Sommigen aten dan nog luxer dan normaal'

Vegetarische kipstukjes, groentekroketten en sojamelk in de koffie. We denken dat deze hippe producten iets van deze tijd zijn, maar dat blijkt niet zo te zijn: ook rijke katholieken in de 16e en 17e eeuw waren bezig met het vervangen van vlees en zuivel. Dit deden ze vanwege de vastentijd, die na carnaval begint.

Klinkt goed, zou je denken vanuit het oogpunt van vandaag, maar diende deze creatieve receptuur niet gewoon om onder het vasten uit te komen?

Historica en journalist Eline van Hagen onderzocht receptuur in de vastentijd in de 16e en 17e eeuw en vertelt bij OVT.

Recepten uit de vastentijd

Was het vasten wel echt vasten?

"In totaal waren er wel vijf maanden in het jaar dat er gevast moest worden", vertelt Eline van Hagen. "Dat creëerde veel vraag naar alternatieve producten. Omdat er wel vis mocht worden gegeten, werden de bijproducten ervan veel gebruikt voor onder andere sauzen. Ook werden er veel gerechten gemaakt die helemaal op het origineel leken, zoals een 'nep-ei'. Dit werd gemaakt van vis, amandelen, en saffraan om de dooier geel te maken. Dat was helemaal niet per se lekker, maar het was belangrijk dat het diner er zo goed mogelijk uitzag."

Het ging zelfs nog verder: "Willem de Zwijger gaf een diner waarbij hij bevers, otters en walvis serveerde. Dit viel voor het gemak maar onder de definitie 'vis'. Deze delicatessen werden niet gegeten buiten de vastentijd. Het kwam dus veel voor dat er door de rijken in de vastentijd nog luxer of vooral duurder werd gegeten dan buiten de vastentijd."

Kritiek op luxe vleesvervangers

Maar niet iedereen was het hiermee eens. "Luther schreef letterlijk op zijn plakkaat dat het afgelopen moest zijn met het uit het buitenland halen van onnodig dure spullen. De kloosters gaven bijvoorbeeld veel geld uit aan het importeren van olijfolie, terwijl er in Nederland gewoon boter voorhanden was. Dat vond Luther onzin."

Er was meer kritiek op de praktijken rondom de vastentijd: "Er bestonden veel spotprenten van dikke lachende monniken. Dat was een groot contrast met arme mensen en bedelaars die, zoals Voltaire het zei, 'Het hele jaar door vastten'. Daarom pleitten aanhangers van de Reformatie voor het versoepelen van de regels, zodat de armste mensen hier niet onnodig door werden getroffen."

Uiteindelijk raakte het namaken van vlees en zuivel weer uit de mode: "In de Gouden Eeuw droop het geld van de muren, dus er was een erge tweestrijd tussen deze rijkdom en het zijn van een goed christen. Het maken van ingewikkelde na-maakeieren stopte dus. In plaats van werd het hip om in je buitenhuis een wild zwijn te schieten en dat te serveren aan je gasten."