De waterstofbom: te gevaarlijk om ooit te gebruiken

De waterstofbom zou de mensheid gaan beschermen. Maar of de mensheid daar ook zo naar keek, daar valt over te twisten. Van Calmthout: "Het was by far het grootste wapen denkbaar en je kunt redeneren dat als je de grootste stok hebt, dat je de boel in bedwang houdt. In dat opzicht was denk ik de verwachting ook in die tijd dat je met dergelijke wapens anderen bij voorbaat al buiten de deur zou houden. Maar het bleef een wapen."

Een wonderwapen

Van Calmthout: "Het was natuurlijk de Koude Oorlog. De vijand stond voor de deur was het idee, in ieder geval in Amerika maar ik denk aan de andere zijde net zo. En daarbij wil je je bewapenen en zeker weten dat er niets gebeurt." De waterstofbom werd gezien als een wonderwapen, "het was echt een ongekend krachtig wapen", vertelt Van Calmthout, "de atoombom was al bekend maar dit was duizenden keren sterker."

Het beeld is niet fraai, maar goed om voor te stellen hoe krachtig de bom is: mocht een grote waterstofbom op Hilversum terechtkomen, dan is alles plat tot en met Den Helder, denkt Van Calmthout, "en naar het zuiden idem dito natuurlijk." Een forse krater dus.

Edward Teller

Door wie de waterstofbom is bedacht, valt over te twisten vertelt Van Calmthout: "De gene die het hardst roept dat hij hem ontdekt had was Edward Teller. Dat was een Hongaars-Amerikaanse natuurkundige die betrokken was bij de ontwikkeling van de atoombom."

Toen de atoombommen op Japan waren geworpen, dacht Teller 'dat kan wel meer'. Want, vertelt Van Calmthout, die bommen waren splijtingsbommen waarin uranium op elkaar geperst is, waardoor een kettingreactie ontstaat die een enorme explosie teweegbrengt. En, uranium zijn zware atomen. Dus dacht Teller, als lichtere atomen op elkaar geperst zouden worden tot ze iets zwaars vormen, dan komt er ook veel energie bij vrij. "Deze reactie heet kernfusie", legt Van Calmthout uit, "en daar kun je nog meer energie mee maken met die atoombom."

Dat fusieproces leidde tot een enorm krachtig wapen, "alleen is het heel moeilijk om te bouwen", zegt Van Calmthout. Dus, Teller kon dat niet alleen en kwamen er technici kijken hoe ze dit verder mogelijk konden maken. "Want waarom is dat zo moeilijk? Je moet dan die waterstofatomen enorm op elkaar persen. En, hoe doe je dat? Met een klassieke atoombom", zegt Van Calmthout.

Getest maar nooit gebruikt

Waterstofbommen zijn nooit gebruikt tijdens oorlogen maar ze zijn wel getest. In 1952 werd door de Amerikanen de eerste test uitgevoerd en een jaar later volgde de Sovjet-Unie. "In zekere zin werden die bommen niet gebouwd om te gooien maar om te vertellen dat als er iets geprobeerd werd, dat je dan nog niet jarig was."

'Buiten proporties'

Volgens Van Calmthout is het maar goed dat we tegenwoordig niet zoveel meer horen over deze grote broer van de atoombom. "Het is eigenlijk een te groot wapen", zegt hij, "het is onbruikbaar. Het is niet bruikbaar als wapen op een slagveld. Ze zijn immens en als je ze test geeft het zoveel rotzooi in de atmosfeer dat je je daar zorgen over moet maken. Dus het is buiten proporties."

Ondanks dat ze onbruikbaar zijn, hebben landen zoals de VS de waterstofbommen nog wel: ze zijn niet ontmanteld. "Noord-Korea speelt ook met de gedachte om ondergrondse tests uit te voeren", zegt Van Calmthout, "en dat is wel verontrustend. Ik weet niet waar hun grenzen liggen."

Kan het nog groter?

Kan het nog groter dan een waterstofbom? Van Calmthout sluit het niet uit: "Maar ik denk dat de les van de geschiedenis is dat het geen zin heeft om groter te gaan. Wat veel gevaarlijker is, en misschien ook wel effectiever in afschrikking, zijn kleinere nucleaire wapens. Dus niet iets wat je in een grote vrachtwagen ergens heen moet brengen maar die je in de rugzak van een militair kunt stoppen."

"Maar in godsnaam, doe dat niet", zegt Van Calmthout, "dan heb je een verschrikkelijk wapen in veel te kleine handen."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.