Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) weerspiegelt de chaos van het zoeken naar collaborateurs vlak na de bevrijding.

De namen van bijna een half miljoen mensen werden wél online gezet, maar hun dossiers niet. Het archief ging online op slot, omwille van de privacy- bescherming.

Historicus Ewoud Kieft, onderzoeker en vaste bezoeker bij het Centraal Archief vertelt in OVT, het geschiedenisprogramma van de VPRO, dat het CABR het archief is van alle rechtszaken en tribunalen van mensen die verdacht werden van collaboratie met de Duitsers. Het archief was nooit bedoeld om het verleden te conserveren en ontstond in de chaos van de bevrijdingsweken. "Ongeveer een dag na de bevrijding gingen mensen op zoek naar NSB’ers, naar de mensen die gecollaboreerd hadden, die misschien wel familieleden hadden verraden."

Kieft zegt dat de regering in Londen zich daar zorgen om maakte en het militair gezag waarschuwde. Toch was het niet te voorkomen, aldus Kieft.

"De politie kon het onderzoek niet doen omdat ze zelf hadden samengewerkt met de bezetter en dus moest een andere instantie het onderzoek doen. Maar die was er niet. Vervolgens werd het gedaan door verzetsgroepen, soms door heel spontaan samengestelde groepen die arrestaties gingen plegen, en daar begint de chaos. En van al die chaos is dit archief een weerslag."

Dat nu besloten is om alleen de namen digitaal te openbaren vindt Kieft een verkeerde keus. "Het is het slechtste van twee werelden."

Het is namelijk niet duidelijk wat het betekent als een naam op de lijst voorkomt. Er zijn al voorbeelden van joodse Nederlanders die in de kampen zijn vermoord en die nu op de namenlijst staan. "En het is alleen te achterhalen waarom door naar Den Haag af te reizen en in het archief te gaan zoeken. En de wachttijd kan oplopen tot twee maanden. Een ontzettend schrijnende situatie", aldus Kieft.