Terug naar Toen: Chinees met boodschappentasjes houdt colonne tanks tegen

"Het leek wel alsof hij het thuis zorgvuldig had overdacht. Of zich iets had laten influisteren door een regisseur met theaterervaring. Twee witte tasjes, een wit overhemd, een zwarte broek. En daar stond 'ie dan. Je zag de lopen van de tanks wat naar links en rechts bewegen. Alsof ze hem wilde passeren en hem heel wilde houden. Een iconisch beeld. Een foto die ervan werd gemaakt werd World Press Photo." Ja, de beelden staan bij journalist Frénk van der Linden op het netvlies gegrift. Hij was in 1989 meermaals in China om de studentenprotesten te beschrijven die gaande waren.

Actieve dialoog

De man, waarvan nooit duidelijk werd wie hij precies was, klom korte tijd ook nog op de tank. Om daar met de chauffeur te praten. "Dat gebeurde veel in die tijd in China", legt Van der Linden uit. "Die met name jonge betogers schoten hun militaire leeftijdsgenoten aan om te vragen wat ze kwamen doen. Waarom ze het volk kwamen onderdrukken, terwijl ze juist het Volksbevrijdingsleger heten. Er was een actieve dialoog gaande."

Niet veel later werd de tankman door agenten in burger weggeleid. Er is niets meer van hem vernomen, maar Van der Linden kan het wel raden: "De kans is 99 procent dat hij korte tijd later is geëxecuteerd. En, zoals dat dan gaat in China, de rekening voor de kogels naar de familie is gegaan."

Misverstanden

De studentenprotesten die vooraf gingen aan dit moment waren al een tijd bezig na het overlijden van een hervormingsgezinde politicus. Maar rondom de protesten en het neerslaan ervan hangen ook veel misverstanden, merkt Van der Linden. "Veel mensen zullen zeggen dat er duizenden mensen door het leger op een bloedige manier werden afgeslacht op het Plein van de Hemelse Vrede. Maar dat is onzin," zegt hij stellig.

Hij ging terug naar China en maakte een reconstructie. Daaruit bleek dat er veel geweld gebruikt was (door zowel het leger als boze burgers) en dat er veel minder doden waren gevallen dan aanvankelijk werd gedacht. En die doden waren vooral gevallen in de buitenwijken.

Beeldvorming

"Dat was dus een ander verhaal. Er zijn ook geen foto's of video's van iemand die op het Plein is vermoord. Maar wij als Westerse media hebben bijgedragen aan die veronderstelde gang van zaken. Dat komt omdat wij met mensen spraken die tegen ons zeiden dat tanks over tentjes waren gereden met daarin vreedzame studenten", steekt Van der Linden een hand in eigen boezem.

"Het treurige daarvan is dat de almachtige Communistische Partij eigenlijk feitelijk dichter op de gang van zaken zaten toen ze zeiden dat er een paar honderd doden waren gevallen en niet op het Plein. En dat moet je natuurlijk niet willen hebben."

Verdringen

Ook het tafereel van de man die voor de tanks ging staan, speelde zich niet af op het Plein van de Hemelse Vrede, maar een kilometer daar vandaan. "Er stonden fotografen elkaar te verdringen op het balkon van het Peking Hotel om die foto te maken. En het gebeurde ook pas ná het bloedbad." Van der Linden trekt, jaren later, de conclusie: "We moeten dus heel voorzichtig zijn in hoe we dingen rapporteren."