Geschiedenis

Martijn strijdt voor vergeten Nederlands oorlogsgraf in de Zuid-Chinese Zee: 'Belangrijk voor nabestaanden'

foto: ANP

Nieuws
Martijn strijdt voor vergeten Nederlands oorlogsgraf in de Zuid-Chinese Zee: 'Belangrijk voor nabestaanden'

Op de bodem van de Zuid-Chinese Zee rust een stuk vergeten Nederlandse geschiedenis: het wrak van een onderzeeër, compleet met alles erop en eraan, inclusief de stoffelijke resten van de bemanning. Waar ooit vier van deze Nederlandse onderzeeboten uit de jaren ’40 op de zeebodem lagen, is er nu nog slechts één: drie van de onderzeeërs zijn illegaal geborgen. Maritiem archeoloog Martijn Manders zet zich in om ervoor te zorgen dat dit laatste wrak niet hetzelfde lot ondergaat. Zijn missie: het beschermen van een uniek en belangrijk stukje maritiem erfgoed tegen de plunderaars. Hij vertelt erover in Villa VdB.

Video niet beschikbaar

Oorlog

Wat deden de Nederlandse onderzeeërs daar in de jaren 40? "Op 7 december 1941 was natuurlijk de aanval op Pearl Harbor. Om destijds een oorlog te voeren had je veel olie nodig. En dat had Japan niet", vertelt Martijn Manders. "Maar Nederlands-Indië had dat wel, daar barstte het van de olie."

Op het moment dat Pearl Harbor werd aangevallen, vertrok er daarom vanuit Japan een vloot naar Nederlands-Indië om daar de olie op te halen bij de vijand: "De 4 Nederlandse onderzeeërs waren daar om het (destijds) Nederlands grondgebied te beschermen, en dus de olie. De Nederlandse onderzeeërs zijn bij die beschermingsactie in Japanse mijnenvelden gesneuveld."

Illegaal geborgen

Wat is er daarna gebeurd met de onderzeeërs? "We hadden het idee dat ze illegaal geborgen waren", vertelt Manders. In 2019 hebben ze daarom één van de wrakken bezocht om te kijken of ze er nog lagen: "En afgelopen zomer hebben we de laatste plekken bezocht."

Wat bleek? Drie onderzeeërs waren verdwenen, alleen de vierde lag nog op z’n plek. "Drie van de onderzeeërs zijn zeer waarschijnlijk illegaal geborgen door Chinese bedrijven." Het ijzer kan namelijk hergebruikt worden, omdat er geen nucleaire straling in zit. Ook via diplomatieke wegen is geprobeerd om de onderste steen boven te krijgen. "Je moet keihard bewijs hebben en dat hebben we gewoon niet."

Oorlogsgraf beschermen

Maar hoe halen ze zo’n wrak van de bodem? "Een onderzeeboot is groot en met een grote grijper kunnen ze binnen een kort tijdsbestek zo’n onderzeeboot van de zeebodem halen." Dat gaat dus niet met al te veel respect. "Het is gewoon een oorlogsgraf."

Wat moet er dan gebeuren om de overgebleven boot te beschermen in de toekomst? "Samenwerking met buitenlandse ambassades is van groot belang. We doen ook aan satelliet monitoren en forensisch markeren. Dat is wat we kunnen doen, maar het blijft ver weg."

Nabestaanden

Voor de nabestaanden blijft het heel belangrijk, ziet ook Manders: "Het heeft een doorwerking in families. Een kind dat zijn of haar vader niet heeft kunnen begraven krijgt een kras. Dat kan weer een doorwerking hebben op volgende generaties. Daarom blijven we dit doen", besluit Manders.