Waarom we in Nederland moeten vrezen voor een bestorming als in Amerika

Aanval op democratie

Zo'n massale aanval op het hart van de democratie: is zoiets ook hier denkbaar? Veel Nederlanders doen er verbijsterd en een tikje meewarig over: nee, zo zijn wij niet. Maar drieëneenhalve eeuw geleden viel een onveranderlijk als ''opgehitst, woedend en dronken'' beschreven menigte het Haagse hart van de Republiek aan, rammeide de toegang tot de Gevangenpoort, stortte zich op de lijken van de gebroeders De Witt en voerde hun ingewanden aan de honden. Hoezo zijn wij zo niet?

Is zoiets ook nu denkbaar? Ik zou geneigd zijn te zeggen van niet, we zijn er te gematigd en te verdraagzaam voor. Maar in de Volkskrant schrijft James Kennedy, Nederlander van Amerikaanse afkomst, hoogleraar geschiedenis, verstandig man: ''Tot mijn schrik delen Trumps meute en ik onze vervreemding.'' Dat betreft dan zijn gevoel van vervreemding tegenover de Amerikaanse staat, maar dat gevoel kan hier op den duur ook onze houding tegenover de overheid gaan bepalen. Misschien is het al bezig wortel te schieten.

Burgers slachtoffer

Hoe kon het bijvoorbeeld gebeuren dat de Nederlandse staat zijn burgers als vijanden en verdachten is gaan bejegenen, zoals de kinderopvangtoeslagenaffaire laat zien? Dat in overspannen fraudejacht de bijstandswet met maximale hardvochtigheid werd uitgevoerd zodat je niet meer mag betalen voor de boodschappen van je dochter? En let wel, telkens zijn daarvan dezelfde mensen het slachtoffer: de bewoners van het vmbo-Nederland, die toch al een gering en slinkend vertrouwen hebben in de democratie.

In 1672 was er geen democratie. De Republiek werd bestuurd door regenten die niets moesten hebben van Oranje maar zich ook hovaardig boven het gepeupel stelden. Toen in dat jaar voor Nederland de oorlogskansen keerden, weet het volk dat dus aan verraad door de elite die zich niks aan hen gelegen liet liggen. De gebroeders De Witt moesten het totterdood ontgelden.

Polarisatie

Volgens James Kennedy is de polarisatie in Amerika sedert de jaren negentig steeds verder aangewakkerd. Dat begon met Newt Gingrich, maar het werd pas hevig toen de Tea Party in deze eeuw het massale ongenoegen onder de burgerij effectief ging exploiteren.

Hier begon het in 2002 met de moord op Pim Fortuyn waarbij volgens menigeen de kogel van links kwam. Den Haag werd het toneel van hevige rellen: het Binnenhof omsingeld, brand gesticht in de parkeergarage. Het was niks vergeleken bij Washington afgelopen woensdag, maar het wantrouwen jegens de elite en de media kreeg vaste voet aan de grond en zou niet meer verdwijnen.

Vertrouwen verloren

Het is dus ook hier uitkijken met het broze politieke bestel. Een op de zes stemmers schaart zich achter populistische partijen en we mogen ons in de handen knijpen dat Thierry Baudet zichzelf de das omdeed. Maar Geert Wilders blijft een vaste waarde voor liefst een op de zes kiezers en de onvrede over coronamaatregelen ondergraaft het vertrouwen in het gevoerde beleid verder.

Hoe dat vertrouwen terug te winnen en uitbarstingen als in Washington te voorkomen? Dat zal om de dooie dood niet gemakkelijk zijn want zoals u weet: vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Na de kinderopvangtoeslagenaffaire moet de Nederlandse staat met zijn burgers niet minder dan een nieuw sociaal contract aangaan, gebaseerd op beginselen van recht en redelijkheid en de garantie dat de overheid haar beloften nakomt. Anders vrees ik dat ook Den Haag eerlang door een woedende menigte bestormd zal worden.

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, abonneer je op de podcast, of volg het programma via Facebook en Twitter.