2017 is het nieuwe 1984

Dat komt uit George Orwells dystopische toekomstroman 1984, geschreven in 1948. In 1984 werkt hoofdpersoon Winston Smith voor het Ministerie van Waarheid, een afdeling van De Partij: het totalitaire bewind in de fictieve staat Oceanië.

De voornaamste taak van het Ministerie van Waarheid is om in de staatsarchieven geschiedvervalsing te verrichten, om ervoor te zorgen dat De Partij de feiten van verleden en toekomst naar haar hand kan zetten. Op dit moment komt dat gegeven veel mensen akelig bekend voor. 1984 staat momenteel op de eerste plaats van de bestsellerlijst van Amazon.

Newspeak

De opleving van 1984 startte al toen Donald Trump met zijn verkiezingscampagne begon, maar heeft de afgelopen weken een grote duw in de rug gekregen. Dit komt door het citaat aan het begin van dit stuk. Toen dat op sociale media de ronde deed, zag menigeen opeens parallellen tussen het boek en Amerika anno 2017.

Het begon bij de inauguratie van Trump. Op het internet wemelde het van de foto’s waarop duidelijk te zien was dat het aantal mensen dat de inauguratie bijwoonde relatief klein was. Vergeleken met foto’s van de inauguratie van president Obama in 2009 leek die van Donald Trump op een geslaagd buurtfeestje. Sean Spicer, de perssecretaris van president Trump, werd voor een camera geduwd om de mensen gerust te stellen: ze hoefden niet te twijfelen aan de populariteit van hun nieuwgekozen leider.

Spicer overcompenseerde nogal. Niet alleen was de inauguratie volgens hem beter bekeken dan de media mensen deden denken, hij beweerde ook dat het de best bekeken inauguratie aller tijden was. Dat bleek niet waar te zijn: zowel Barack Obama als Ronald Reagan trokken meer publiek, en dat geldt zowel voor de aanwezigen als voor de televisiekijkers. Spicer beweerde wel dat kijkers via online-streams meetelden in zijn telling, maar kon dat niet met cijfers bewijzen.

Een feit is ook maar een mening

Toen woordvoerder Kellyanne Conway op haar beurt voor een camera werd geduwd om de stellingen van Spicer te verdedigen, zei ze dat de perschef niet had gelogen, maar dat hij simpelweg alternatieve feiten had verkondigd. Toen was het hek van de dam, want de term ‘alternatieve feiten’ leek wel erg op een middel waarmee De Partij in het boek 1984 het volk in bedwang hield: Newspeak oftewel Nieuwspraak, de nieuwe taal die het de totalitaire regering makkelijk maakte de feiten te verdraaien.

Kellyanne Conway en Sean Spicer lijken Nieuwspraak al te beheersen. Geloof je ogen niet, Trumps inauguratie was beter bezocht dan die van Obama. Geloof je hersenen niet, feiten kloppen niet altijd. Er kwam in 1984 nog een term voor: dubbeldenk. Het hebben van twee tegengestelde meningen tegelijk is onmogelijk, maar dat schijnt niet te gelden voor Donald Trump. Hij heeft klimaatverandering in het verleden bullshit en pseudo-wetenschap genoemd, maar begin vorig jaar diende Trump een aanvraag in voor het bouwen van een muur om een van zijn golfresorts te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering.

Daarnaast is er nog Trumps afkeer van de pers. Wanneer hij met zijn scepter zwaait en een mediastation bestempelt als fake news, dan zijn ze fake news en vertellen ze alleen maar leugens. Geen discussie. Zijn volgers nemen het klakkeloos over. “Het zorgelijke is wanneer Trump uit gaat halen naar journalisten, wat hij veel doet”, zei theoloog Alain Verheij vandaag in het NPO Radio 1-programma De Ochtend. “Hij heeft ook enkele klimaatwetenschappers een beetje het zwijgen opgelegd. Dat zijn nou de dingen waar Orwell voor waarschuwde.”

Vasthouden aan de waarheid

Het is duidelijk dat George Orwell ongelooflijk intelligent en opvallend vooruitziend was. In 1940 publiceerde de Britse schrijver een recensie van Adolf Hitlers autobiografie Mein Kampf. In zijn stukje voorspelde Orwell belangrijke gebeurtenissen van de oorlog jaren voordat ze zouden gebeuren. Het is misschien vooral daarom dat de overeenkomsten tussen het gedrag van de huidige Amerikaanse regering en Orwells beschrijvingen van de politieke tactieken van De Partij alarmbellen doen rinkelen.

Het kan tegenwoordig voelen alsof de hele wereld gek aan het worden is. Misschien heb je zelfs getwijfeld aan je eigen geestelijke gezondheid. Hoewel George Orwell in 1984 een grimmig beeld van de toekomst schetste – een toekomst die inmiddels in het verleden ligt – had hij toch ook hoop voor de individuen die tegenover De Partij stonden. En hoewel 1984 voor velen niet bepaald een happy ending heeft, is er voor die individuen toch troost te vinden in een ander citaat uit het boek:

Er bestond waarheid en er bestond onwaarheid, en als je vasthield aan de waarheid, zelfs tegen de mening van de hele wereld in, dan was je niet gek.