Schrijftips van Tom Lanoye: ‘Het belangrijkste instrument van de schrijver is zijn zitvlak’

Chaostheorie

Maar hoe schrijf je over zo’n uitgebreid gesprek – waarin tientallen onderwerpen ter sprake kwamen – een samenvattend stukje als dit? “We hebben een disclaimer vanavond: het kan ontsporen”, waarschuwde interviewer Vermeulen aan het begin. “Het zál ontsporen”, voegde Lanoye daaraan toe. “De chaostheorie is niet toevallig door een Belg bedacht en die heb ik helemaal omarmd, ook artistiek. Het moet heel veel zijn en het moet in verschillende genres zijn.” Je ziet het. Zelfs het uitleggen van de disclaimer ontspoorde.

Trek voor het terugluisteren van het interview gerust een dagdeel uit, want het gesprek is de tijd waard. Kort samenvatten gaat niet, maar een van de gespreksonderwerpen kan hier wel worden uitgelicht, en toepasselijk genoeg was dat: het schrijfproces. Ten eerste zei Lanoye daarover dat een schrijver ook een lezer moet zijn: “Iemand die wil schrijven en niet meer leest, droogt op. Je kunt niet creëren als je niet bewondert.”

Zitvlak

Ten tweede zweert Lanoye bij een citaat van een van zijn grote helden, de Vlaamse schrijver Gerard Walschap: “Schrijven moet je kunnen op de loop van een vurend kanon”. “Het gaat om concentreren en weten wat je wilt schrijven”, legde Lanoye uit. Net als Walschap heeft hij voor schrijvers een one-liner verzonnen: “Het belangrijkste instrument van de schrijver is zijn zitvlak. Daar moet je op blijven zitten, en je moet blijven doorgaan tot je je desnoods zo verveelt dat je maar beter kunt schrijven. Dat hoort bij het vak.”

Tom Lanoye zit dan ook vaak op zijn belangrijkste instrument. Hij schrijft columns, boeken, gedichten, toneelteksten, longreads, shortreads – you name it, hij schrijft het. “Terwijl ik dit interview aan het voorbereiden was werd ik bijna gek”, zei Bram Vermeulen. “Je hebt zo ongelooflijk veel geschreven. Ik kan me letterlijk niet voorstellen hoe je het fysiek voor elkaar krijgt om zo veel te produceren.”

Schuldgevoel

“Als ik kijk naar wat Arnon Grunberg en Herman Brusselmans doen, dan vind ik mezelf qua productie een amateur. Dat is misschien gekte, hè?”, antwoordde Lanoye. Vermeulen hoefde niet veel dieper te graven om bij de oorzaak van Lanoyes werklust te komen. “Ik voel me zo lui ten opzichte van mijn ouders”, zei de schrijver. “Ik durf nog altijd niet echt te zeggen dat ik hard werk. Ik hou van werken. Dat arbeidsethos is erin gepompt. Er is een schuldgevoel waar ik op teer, dat ik soms desnoods zelf aanzwengel. Mijn vader, díe heeft gewerkt.”

Dus, schrijvers, de eerste tip is: lezen. Er komen geen letters uit als er geen letters in gaan. De tweede is: blijf zitten. Laat je zelfs niet afleiden door vurende kanonnen, want schrijven betekent concentreren. De laatste tip is iets ingewikkelder, want niet iedereen erft een intens werkethos van zijn ouders. Streef er in dat geval maar naar net zo hard te werken als Tom Lanoye. Want zoals hij zelf zegt: “je kunt niet creëren als je niet bewondert”.