"Het zaad van Karbaat" in première op Sundance

"Er was nog zoveel te vertellen. Hoe het kon gebeuren, de tijdgeest van toen versus die van nu, maar ook het perspectief van de donoren. Zo heeft de meest favoriete donor van Karbaat meer dan 200 kinderen verwekt. Het gaat dus niet alleen om hem, want hij was niet de enige. Er zijn heel veel artsen over de hele wereld die dit gedaan hebben en die bal komt nu aan het rollen. Er was simpelweg geen wetgeving en nu zit iedereen met de gebakken peren als consequentie", zegt maakster Miriam Guttmann in NOS Met het Oog op Morgen:

Alle ethische grenzen voorbijgegaan

Hoewel er al veel geschreven was over Karbaat, bleef Guttmann toch benieuwd naar hoe het alle betrokkenen heeft geraakt en hoe het hun levens heeft veranderd. "Hoe één man zoveel impact kan hebben op zoveel levens, dat heeft het meeste indruk op mij gemaakt. Mensen kwamen gewoon met een hele sterke kinderwens naar hem toe en werden beloofd dat er een anonieme donor gebruikt ging worden of het zaad van hun eigen man. En hij is daarin alle ethische grenzen voorbijgegaan."

Zo is Karbaat bijvoorbeeld ook niet selectief geweest met donoren kiezen en hadden die vaak erfelijke ziektes, zoals autisme. "Hij heeft ook donorpaspoorten verwisseld. Zo zit er in de serie een verhaal van een meisje dat tien jaar lang dacht dat de man die aan haar gekoppeld was door Karbaat haar vader was. Uiteindelijk bleek hij niet haar donor te zijn", aldus Guttmann. Maar daar blijft het niet bij: "Zo heeft hij ook water gebruikt in de plaats van sperma zodat mensen terugkwamen om vaker geïnsemineerd te worden en betaalden voor die behandelingen."

Internationaal

Nu de film internationaal gaat draaien op het Sundance festival, denkt Guttmann ook dat meer mensen zich erin gaan herkennen: "Het eerste kind in het buitenland is al gevonden, komt uit Genève, spreekt alleen Frans en Engels en heeft hier haar halfbroers- en zussen. Het is gewoon een verhaal wat zich blijft ontvouwen en wat blijft groeien. Toen het begon waren er vermoedelijk 19 kinderen van hem, nu zijn het er bijna 70. Ik ging tijdens het maken van de serie vaak slapen en dan werd ik de volgende dag wakker en was er weer een appje dat er twee kinderen bij de groep waren. Dat gebeurde heel regelmatig."

Gaat nog veel verder

En daar stoppen de verhalen over Karbaat niet, want er blijkt ook sprake geweest te zijn van seksueel misbruik: "Het is nog een voorbeeld van #MeToo en van een man die misbruik heeft gemaakt van zijn machtspositie. Dat vond ik heel shockend en ook heel belangrijk om aan het licht te brengen."

Guttmann zag ook van dichtbij hoe groot de impact is op de levens van de slachtoffers en met sommige mensen gaat het ook zichtbaar niet goed: "Zo is er in de serie een vrouw die dacht geïnsemineerd te zijn met het zaad van haar eigen man en dat blijkt nu niet zo te zijn. Ze zijn inmiddels terug langzaam met elkaar aan het praten, maar de zoon had daardoor nog amper contact met zijn moeder. Zij dacht dat ze drie kinderen had van haar eigen man en dan komt ze er nu dus achter dat ze drie kinderen heeft van drie verschillende donoren omdat Karbaat daar heel slordig in is geweest."

Wat heeft hem bezield?

Toch blijf je met de vraag zitten "Wat heeft hem bezield?". Daar kon Guttmann ook niet echt een antwoord op vinden: "Hij overleed net voor de eerste rechtszaak dus ik heb hem niet zelf kunnen spreken. Er is wel veel archiefmateriaal van hem en het beeld dat opdoemt is een man met gewoon veel gezichten. Iedereen heeft hem destijds vertrouwd. Hij is iemand die als een heel begripvol, charmant vaderfiguur overkomt aan de ene kant. En aan de andere kant is hij dus iemand die gewoon aan alle grenzen voorbijgegaan is."

Waarom Karbaat het gedaan heeft, weet Guttmann dus niet. Toch sprak ze ook andere donoren: "Een donor vertelde bijvoorbeeld over de wens om onsterfelijk te worden en dat hij op zijn begrafenis een volle zaal wilde hebben. Hij wilde gewoon niet vergeten worden. Iets waar veel mensen zich in kunnen herkennen, maar het heeft wel een heel bizarre en extreme vorm aangenomen. Ik heb het hem niet kunnen vragen..."

Document voor alle halfbroers- en zussen

Guttmann heeft de serie bekeken samen met alle slachtoffers: "We hebben met z'n allen gekeken voor de montage op slot ging, want ik vond het heel belangrijk dat iedereen erachter stond hoe het de wereld in zou gaan. En dat als mensen echt problemen hadden, ik het nog kon aanpassen. Dat was gelukkig niet zo en ze waren heel emotioneel om een document te hebben dat ze kunnen laten zien aan andere halfbroers- en zussen. Kijk maar om je heen, Nederland is niet zo groot. Zo is binnen mijn eigen netwerk de vriendin van degene die mijn contactlenzen doet een Karbaatkind, de nicht van een lichtjongen was een Karbaatkind, de hovenier van de geluidsman is een Karbaatkind, etc."

"Het Zaad van Karbaat" wordt op 1, 8 en 15 maart uitgezonden op NPO 2.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.