Bloed en corruptie in hoorspel De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet

De roman Jacob de Zoet (2010) beschrijft de belevenissen van de Zeeuwse kantoorklerk Jacob de Zoet op het Nederlandse handelseilandje Deshima voor de kust van Japan in 1799. Hij is daar om de boeken van de VOC te controleren maar belandt in een wereld vol corruptie en intriges. Hoewel hij een verloofde in Nederland heeft, valt hij als een blok voor de Japanse vroedvrouw Orito. Dan wordt er een moord gepleegd.

Waarom heb je gekozen voor dit boek van David Mitchell?

"Mitchell is een rasverteller. De twee elementen die je als romanschrijver ter beschikking hebt, constructie en taal, gebruikt hij maximaal en daarom bewonder ik hem als schrijver. Daardoor is hij niet altijd even gemakkelijk te lezen en moet je moeite doen om in het verhaal te komen. Hij werpt je altijd midden in de scene. Dat geeft heel veel beleving, maar in het begin ook verwarring: Waar ben ik? Wie zijn dit? Dat is in Jacob de Zoet niet anders en geldt waarschijnlijk ook voor het hoorspel. Maar als je eenmaal in het verhaal gezogen bent, is het fantastisch."

"De roman gaat over een klein en vaak vergeten stukje geschiedenis van Nederland en de VOC. Wij waren meer dan twee eeuwen de enige handelspartner van Japan. Mitchell heeft deze periode als uitgangspunt genomen voor een historische roman. Daarmee speelt hij een spel. Langzaam wordt de roman een thriller, een horrorverhaal, om uiteindelijk heel reflectief en vol actie te eindigen. Mitchell spot met de wetten van genres. Ook zit het verhaal vol kleurrijke personages en ingenieuze verhaallijnen."

Om van de dikke roman van Mitchell een hoorspel van 11 afleveringen te kunnen maken, heb je flink moeten schrappen. Welke keuzes heb je daarbij gemaakt?

"Dat viel niet mee! Bij het ontwikkelen van het hoorspel ging ik oorspronkelijk uit van acht afleveringen, maar tijdens het schrijven bleek dat een bepaalde verhaallijn zich niet verder liet indikken. Dan zou het verhaal daar onder lijden. Ik heb toen besloten om er elf afleveringen van te maken. Daardoor is er meer tijd en rust in de productie gekomen, ook voor de audiovormgeving."

De ziel is een werkwoord

"Keuzes maak ik bewust, maar ook onbewust. Onbewust in de zin van: deze verhaallijn of dit personage vind ik tof. Meer bewust heb ik gekozen vanuit het centrale thema: 'trouw'. Twee zinnen uit het verhaal horen daarbij: Trouw zijn lijkt eenvoudig, maar dat is ’t niet en: De ziel is een werkwoord. Dat laatste betekent voor mij: je geeft je ziel tijdens je leven vorm. Dat is hard werken."

"Vanuit het thema ben ik verhaallijnen gaan uitwerken aan de hand van de keuzes die de vier hoofdpersonages maken. De dilemma’s van de vier vertellers (Jacob, Orito, Ogawa en kapitein Penhaligon) staan centraal. De verhaallijnen die uiteindelijk overbleven heb ik ingedikt en enigszins versimpeld. Helaas moest ik daarbij veel mooie verhaallijnen en zijpaden wegsnijden."

Hoe is het geluidsontwerp van Malu Peeters tot stand gekomen?

"Als je een hoorspel op locatie opneemt, dan krijg je veel vormgeving cadeau. Het voelt dan meteen heel filmisch, heel echt. Met een verhaal als De Niet Verhoorde Gebeden van Jacob de Zoet kon dat niet. We hebben geen eiland of schepen tot onze beschikking. Toch was het de wens van veel mensen om een realistisch hoorspel te horen dat niet 'studio-achtig' zou zijn. Voor de realistische audiovormgeving die we uiteindelijk in de studio hebben gemaakt, hebben we gezocht naar een hele goede akoestiek en het zelf maken van alle foley (geluiden). Dat laatste is het belangrijkste. Alles wat je in dit hoorspel hoort, is origineel gemaakt. Niets komt uit een digitale audiobank. En dat hoor je."

"Malu Peeters heeft met foley-expert Andreas Russo geweldig werk geleverd. Naast akoestiek en foley is er nóg een belangrijk element in de audiovormgeving: de muziek. Je zou zeggen: wat Japanse muziek en klaar, maar dat wilden we niet. Daarom hebben we Sarah Jeffery gevraagd om melodieën te spelen op hele grote blokfluiten. Daar heeft Malu Peeters vervolgens composities van gemaakt. Je waant je daardoor in Japan, maar het zijn Westerse instrumenten. Herkenbaar en ongrijpbaar tegelijkertijd. Dat draagt bij aan de mystiek en het avontuur."

Wat was de reactie van schrijver David Mitchell op het hoorspel?

"Ik heb geen direct contact met David Mitchell, maar ik kreeg wel een aantal tweets van hem. Ik zou hem graag de afleveringen sturen en droom ervan om dit hoorspel naar een groter publiek te brengen door een Engelse versie te maken."

Over Rick Steggerda en Malu Peeters

Rick Steggerda (1977) is hoorspelregisseur en -schrijver en docent. Eerder bewerkte hij de Millennium-trilogie voor de radio, en maakte hij een aantal radiodocumentaires voor RadioDoc. Hij is verbonden aan ArtEZ Hogeschool in Zwolle en genoot zijn opleiding aan de Schrijfopleiding van de Theaterschool in Utrecht. Website Rick Steggerda.

Het plan om van de roman van Mitchell een hoorspel te maken stamt uit 2013, toen Steggerda producent Marlies Cordia van de HoorSpelFabriek benaderde. Toen omroep AVROTROS interesse toonde, kon de productie van start gaan.

Malu Peeters (1984) is sounddesigner en componist. Ze maakt radio, installaties en geluidsontwerp voor theater. Van 2009 tot 2015 was ze persoonlijk assistent van componist Louis Andriessen. Ze is mede-oprichter van cultureel online platform hard//hoofd. Voor De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet maakte Malu alle geluiden zelf. Website Malu Peeters.

Terugluisteren

Je kunt het hoorspel terugluisteren via de podcast De Verhalen.