De W.F. Hermans van Brunei, Chili, China en Spanje

Brunei

In Brunei zijn niet zoveel schrijvers die buiten Brunei ook beroemd zijn. Correspondent Marten Adema wil ons wel kennis laten maken met een interessante Bruneise schrijver: Pengiran Muhammad Yusuf bin Abdul Rahim. In de volksmond ook Yura Halim genoemd. Het was - hij overleed in 2016 - een veelzijdige man. “Hij is in het onderwijs begonnen en uiteindelijk is hij opgeklommen tot minister. En in zijn carrière heeft hij boeken en gedichten geschreven. Een van zijn belangrijkste werken is het volkslied, hij heeft de tekst geschreven. Dus elke keer als het volkslied wordt gespeeld, denkt Brunei aan Halim.”

Qua persoonlijkheid was Halim niet zo controversioneel. “Er is wel iets waar hij heel erg bekend mee is geworden en dat heeft niet echt een positieve achtergrond”, zegt Adema. In de jaren ‘40 is Brunei bezet geweest door de Japanners. Daardoor is Halim de Japanse cultuur gaan studeren en in 1944 naar Hiroshima gegaan. Hij was daar toen de atoombom door de Amerikanen werd neergelaten. Halim heeft het als één van de weinigen overleefd. “Hij staat bekend als de schrijver die de atoombom heeft overleefd.”

In Brunei is een internationale bibliotheek met een hele grote Nederlandse sectie, want er wonen best veel Nederlandse gezinnen. De kans is daarom ook groot dat er een boek van W.F. Hermans tussen zit.

Chili

Pablo Neruda is volgens correspondent Erika Kooijman de W.F. Hermans van Chili. “Het was een extreem groot Chileense schrijver en poëet.” Hij schrijft volgens Kooijman heel bijzonder. Neruda is in de natuur opgegroeid en daar schrijft hij over. Zijn werk is toegankelijk voor velen, hij schrijft over de dingen die om ons allemaal heen gebeuren. Daarna werd zijn werk surrealistischer. Hij begon als een normale man, maar later had hij best wat allure.

“Mensen zien hem als een hele goede schrijver, maar tegelijkertijd met iets te veel poespas”, legt Kooijman uit. Enkele jaren geleden wilden de Chilenen het vliegveld naar Neruda vernoemen. Daardoor kwamen er allerlei verhalen naar boven, onder andere over de manier waarop hij vrouwen behandelde. “In een van zijn werken heeft hij ook beschreven hoe hij een vrouw verkracht”, vertelt Kooijman. Neruda was een womanizer en heeft verschillende vrouwen gehad. Zijn eerste was een Nederlandse, daarmee kreeg hij een dochter. Toen het meisje ziek werd verliet hij hen, zij overleed op 8-jarige leeftijd. “Hij had het over ‘een vampier van drie kilo’ als hij over zijn dochter praatte.”

De Chilenen vinden Neruda’s werk erg mooi, maar niet wie hij als mens was. Er is daarom nog steeds een discussie of het vliegveld zijn naam mag dragen. Of W.F. Hermans zó bekend is in Chili dat hij in boekhandels ligt, weet Kooijman niet. “Zelf ben ik niet zo vaak in boekhandels te vinden.”

China

Een toonaangevende schrijver in China is Confucius, volgens correspondent Mirjam Thieme Hij leefde zo’n 500 jaar voor Christus. “Zijn werk is ontzettend bepalend geweest voor de cultuur. Niet alleen in China, maar in heel zuidoost Azië”, aldus Thieme. Desondanks sturen ouders hun kinderen nog steeds aan het lezen en leren begrijpen. Door de Confucianistische leer, begrijp je bijvoorbeeld hoe een staat of familie geregeld is. “Luister naar degene die ouder is, want de oudste in de familie is de belangrijkste persoon”, legt Thieme uit. “Kinderen ten opzichte van hun ouders, leerlingen ten opzichte van hun leraar en burgers ten opzichte van de staat.”

Een andere bekende Chinese schrijver is Lao Zi, hij is één van de grondleggers van het Taoïsme. Er zijn nog steeds kloosters met monniken die deze leer uitdragen. Het is geen officiële godsdienst, maar het is wel heel belangrijk in hoe mensen met elkaar omgaan.

Een modernere Chinese schrijver is Mo Yan, hij won in 2012 de Nobelprijs voor Literatuur. Sindsdien is hij voor critici van het Chinese regime een zondebok geworden. Zijn boeken bevatten subtiele politieke kritiek, die bestraft zouden kunnen worden als hij ze rechtstreeks en openlijk zou uiten.

Of ze in China van Hermans gehoord hebben, weet Thieme niet. “Maar Annie M.G. Schmidt is met Jip & Janneke wel vertaald in het Chinees.”

Spanje

Als er naar de persoonlijkheid van Hermans gekeken wordt, dan kan correspondent Monique Nollen niet direct iemand voor de geest halen. Als er wordt gekeken naar echt grote schrijvers in Spanje, dan is Frederico Garcia Lorca wel dé schrijver. Hij was een opvallende verschijning, reisde veel en kwam uit een rijke familie.

“Garcia Loca had rond 1927 een gepassioneerde relatie met kunstschilder Dali”, vertelt Nollen. Voor Dali was het puur vriendschap, maar Garcia Loca verlangde meer. Zijn geaardheid zat hem in de weg, hij was succesvol schrijver en bevond zich daarom in het publieke domein. “Hij was bang om voor zijn homoseksualiteit uit te komen.”

Helaas werd hij op 38-jarige leeftijd vermoord, waarschijnlijk omdat hij een reputatie als linksgeoriënteerde schrijver van romantische werken met een sociale weerklank had. Zijn lichaam is in een massagraf verdwenen. Er gaan verschillende verhalen de ronde over waar zijn lichaam is. Ligt het nog in het massagraf of is hij opgegraven en naar Madrid gebracht? Voor zijn bekendheid in Spanje maakt het niet uit. “Er is denk ik geen Spanjaard die zijn werk niet kent”, aldus Nollen.