Veel telling, weinig showing in 4321 van Paul Auster

Paul Aster, 4321

4321. Dat is de titel van de nieuwe roman van Paul Auster. Zijn laatste twee boeken hadden het karakter van een dagboek, maar in stilte werkte de auteur dus aan deze roman die maar liefst 900 bladzijden telt.
Een experimentele roman waarin vier keer hetzelfde verhaal wordt verteld: het levensverhaal van de jongen Archie Ferguson, die keer op keer opgroeit. Elk levenspad neemt een andere richting.
Knap gedaan, toch ontkom je niet aan de vraag wat de noodzaak is voor zo’n omvangrijk boek.

In 4321 wordt vier keer het levensverhaal verteld van de in 1947 uit Joodse ouders geboren Archie Ferguson, een jongen in wie we veel van de auteur Paul Auster herkennen. Eén personage. Vier variaties op zijn levensverhaal. Hoe gaat de schrijver te werk? Hij begint bij het begin, net als de Bijbel. Aan de basis van zijn schepping ligt een anekdote die de toevalligheid van het leven benadrukt. Daar gaat het Auster om, hij wil laten zien hoezeer tijdelijkheid en toevalligheid ons leven bepaalt. Zijn verhaal neemt een aanvang met grootvader Isaac Reznikov die in 1900 uit Minsk de boot neemt naar Amerika. Iemand adviseert hem bij aankomst in het nieuwe land een andere naam te nemen. ‘Zeg maar dat je Rockefeller heet.’ Wanneer Isaac bij aankomst wordt gevraagd hoe hij heet, is hij zijn nieuwe Amerikaanse naam vergeten en zegt tegen de man van de immigratiedienst in het Jiddisch: 'Ich hob fargesn!' Juist, zegt de man en hij noteert: Ichabod Ferguson.

Leuke vondst. Symboliek is evident. Je identiteit is volledig afhankelijk van toeval. Ichabod Ferguson vestigt zich in Chicago en komt daar door een ongelukkige samenloop van omstandigheden om het leven, maar heeft dan al wel drie zonen op de wereld gezet, een van hen Stanley zal de vader van Archie Ferguson worden. Vader Stanley opent een winkel in meubels en elektrische apparaten, is succesvol en werkt hard, in tegenstelling tot zijn twee broers die niet willen deugen en hem belazeren. Net als in de Bijbel begint de ellende met een broederlijk conflict. Deze voorgeschiedenis van de vier Fergusons is vanaf de geboorte hetzelfde dan vertakt het verhaal zich: van elk hoofdstuk volgen vier varianten waarin ongeveer dezelfde periode uit het leven van de jongen wordt verteld.

De klassiek chronologisch vertelde roman 4321 verandert dan in vier parallelle verhalen, elk levenspad neemt een andere richting, al zijn er wat constanten, zoals zijn liefde voor zijn moeder en voor honkbal, literatuur, films en voor Amy Schneiderman. In alle versies blijft de schrijver dicht bij zijn eigen werkelijkheid door Archie een schrijvend beroep te geven. De ene Archie gaat naar Princeton, de andere trekt naar Parijs, hij laat hem zijn eerste verhalen schrijven als hij op de middelbare school zit of geeft hem het beroep van journalist. Zijn favoriete boeken komen langs, Austens eigen oeuvre etc. Behalve in de versie waarin Archie tijdens een zomerkamp wordt getroffen door de bliksem. Een preoccupatie van Auster die tijdens een zomerkamp zo een vriendje verloor, terwijl de jongens onder prikkeldraad door kropen. In de ene versie geeft moeder haar ambities als fotografe op voor fulltime moederschap, in het andere verhaal groeit ze na de dood van haar man uit tot een zelfstandige fotografe.

Het is knap hoe Auster de lezer bij de les houdt, structureel en plottechnisch zit de roman buitengewoon goed in elkaar. Hij biedt óók een portret van een tijdperk: de Koude Oorlog, John F. Kennedy, Vietnam, de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Toch ontkom je bij lezing niet aan de vraag wat de noodzaak is voor zo’n omvangrijk boek dat nergens spannend wordt en de noodlotsdreiging mist die ander werk van Auster juist zo goed maakt. De roman verveelt in zijn politieke uitweidingen, bevat te weinig scènes en dialogen, is vaak te expliciet en laat weinig aan de verbeelding van de lezer over. Veel telling weinig showing. Kop boven een van de recensies luidde: Paul Auster's new novel, 4321, is as big as his ego. Daar zit wel wat in.

Arlene Heyman, Grote boze seks

Arlene Heyman is psychiater, 74 jaar oud en debuteerde met de bundel Grote boze seks, die ik vaak schaterlachend heb gelezen. Zeven vileine, scherpzinnige, geestige verhalen waarin ze aan allerlei taboes raakt o.a. over seks op oudere leeftijd.

Astrid Roemer, Olga en haar driekwartsmaten

De Surinaamse auteur Astrid Roemer ontving vorig jaar de P.C. Hooftprijs, een van de hoogste literaire onderscheidingen. Meningen hierover waren verdeeld. Met haar nieuwe, kleine roman Olga en haar driekwartsmaten bewijst ze nog steeds een eigengereide en originele auteur te zijn. De titel zegt alles over haar stijl, een stijl van driekwartsmaten waarin veel wordt weggelaten.

Luister de rubriek terug: