Staatlozen en ongedocumenteerden lopen vast in bureaucratisch doolhof

Ruim 27.000 staatlozen zitten in Nederland vast in een systeem dat ze dagelijks beperkt in hun leven en ambities. Ze zijn vaak op jonge leeftijd gevlucht en kunnen door omstandigheden niet bewijzen waar ze vandaan komen. Geen land erkent hen als burger, waardoor ze geen verblijfsvergunning krijgen. Ze mogen niet werken, niet studeren en hebben geen recht op gezondheidszorg. Kortom, op papier bestaan ze niet.

Gevangen in systeem

De documentaire volgt Viktoria. Geboren in Rusland, vluchtte eerst naar Azerbeidzjan en later naar Nederland. In 2012 vroeg ze hier een verblijfsvergunning aan, maar die werd in 2015 afgewezen – simpelweg omdat ze geen paspoort heeft. Volgens Van Sluijs heeft de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) geen idee wat de impact van staatloosheid is op mensen. "IND houdt zich aan regels en wetten, maar er zijn veel mensen, zoals Viktoria, die daarbuiten vallen. Daarnaast wordt door het IND niet verder gekeken omdat ze 'bewijs nodig hebben', maar hoe bewijs je iets wat er niet is?"

Wat het nog lastiger maakt, zijn de ambassades die niet meewerken. "Als ik daarheen ga, krijg ik geen bewijs van nationaliteit, maar ook geen bewijs dat ik er geweest ben", aldus Viktoria. Ze zit vast in een bureaucratisch doolhof. Het beïnvloedt haar dagelijks leven en belast haar mentaal zwaar. Zo heeft ze een diploma in HBO Recht, maar ze mag er niets mee doen.

Angst voor asielbeleid

Er heerst veel onzekerheid voor de staatlozen met het zicht op het 'strengste asielbeleid ooit'. Volgens Van Sluijs is het hartverscheurend en onmenselijk. "Je kunt niet zomaar mensen terugsturen. Er zijn een hoop mensen die niet eens teruggestuurd kunnen worden." Viktoria mag hier niet blijven, maar voor haar is er ook geen land om naar terug te gaan.

De documentaire over de jonge staatlozen maakt veel los. "Velen weten niet dat er duizenden mensen zijn in deze situatie, die ambitieus zijn en mee willen werken in deze samenleving." Toch heerst er ook wanhoop onder de kijkers, wat aangeeft dat de bewustwording zeker nodig is. Omroep Zwart is in gesprek met Kamerleden, in de hoop zo toe te werken naar actie.