Van Gogh museum zet omstreden stap in consultancy branche

Het Van Gogh museum gaat commercieel. Bedrijven, beleggers en particuliere kunstverzamelaars kunnen medewerkers van het museum inhuren voor uiteenlopend advies. Wil je een schilderij laten restaureren of leren hoe je als verzamelaar je werk tentoonstelt, dan kun je tegen betaling terecht bij het prestigieuze museum. En ook als je advies wil over klimaatbeheersing of beveiliging van je werken dan kun je aankloppen bij Van Gogh Professional Services.

Zorgen ondernemers

Kamerlid Kees Verhoeven (D66) begrijpt dat ondernemers zich zorgen maken over de plannen van het Van Gogh museum. ,,Het gevaar is dat ondernemers denken, ik moet keihard werken om met mijn activiteit een boterham te verdienen. En die zien dat er een partij komt die toch een paar miljoen overheidssubsidie per jaar ontvangt en die gaat precies hetzelfde doen.”

Meer eigen inkomsten door 'vermarkten' kennis

Het museum gaat zijn kennis vermarkten om meer eigen inkomsten binnen te krijgen. Adriaan Dönszelmann, zakelijk directeur van het Van Gogh museum, vindt dat het museum nu teveel leunt op de opbrengsten uit kaartverkoop en de museumwinkel. ,,Wij zijn op dit moment heel erg afhankelijk van mensen die hier naar toe komen en dat maakt ons kwetsbaar.” Ruim 80% van de bezoekers zijn toeristen, dus na een natuurramp, zoals de vulkaanuitbarsting in IJsland in 2010, merkt het museum meteen dat de inkomsten dalen.

Dubbel signaal overheid

Culturele instellingen worden gedwongen om op zoek te gaan naar nieuwe inkomsten bronnen. In 2011 kondigde Halbe Zijlstra, de toenmalige staatssecretaris van cultuur, een jaarlijkse bezuiniging van subsidies aan van 200 miljoen euro, oftewel 23% van het budget. Kees Verhoeven: ,,De overheid heeft een dubbel signaal afgegeven. VVD en PvdA hebben de afgelopen jaren gezegd, musea, omroepen, ga je eigen geld verdienen. Dat doen ze nu, ze gaan ondernemer spelen met subsidiegeld, maar dan krijg je dus dit soort bewegingen.”

Gesubsidieerd werken onder de marktprijs

Dat het fout kan gaan wijst een zaak in Limburg uit. Daar concurreert het gesubsidieerde vlaggenschip van restaurerend Nederland, de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL), met lokale restaurateurs. Eind vorig jaar schreef de belangenbehartigers van restaurateurs (ARA) een brandbrief aan de subsidiegever, de provincie Limburg. ,,De subsidie zet het SRAL naar believen in om door het hele land 'goedkoop' werk binnen te halen ten kosten van vele zelfstandige collegae onder ons’’, staat in een begeleidende mail aan de leden. Het atelier, een gerenomeerde instelling die werkte aan restauraties in het Rijksmuseum en Huis ten Bosch, werkte onder de marktprijs. Het College van de provincie Limburg heeft inmiddels toegezegd om de subsidie per 1 januari 2017 top te zetten.

Oneerlijke concurrentie?

Het Van Gogh krijgt 8 miljoen subsidie per jaar. Regels zijn er op dit moment niet voor gesubsidieerde culturele instellingen die commerciële diensten leveren. Die zijn er wel voor overheidsbedrijven. De Wet Markt en Overheid beschermt ondernemers tegen oneerlijke concurrentie. Kees Verhoeven (D66) vindt daarom dat de toezichthouder ACM nu ook eens moet kijken naar de kunst & cultuurhoek: ,,De toezichthouder moet onderzoeken of er sprake is van steeds meer oneerlijke concurrentie doordat door de overheid gesubsidieerde organisaties de markt opgaan met precies dezelfde activiteiten als bedrijven die die subsidie niet krijgen. We moeten kijken of dit niet teveel de verkeerde kant opgaat door het beleid van de afgelopen jaren.”