Theatergezelschap Tryater speelt voorstelling over Friese atlete Foekje

Toneelschrijver Kees Roorda: "Een van de eerste vragen die door je hoofd gaat, wie ben ik om dat verhaal op te pakken? Zij heeft daar altijd over willen zwijgen." Foekje Dillema is de Friese atlete die eind jaren '40 vanuit het niets haar concurrentie verpletterde in het internationale hardloopcircuit. Haar carrière kende een abrupt einde, nadat twijfel werd gezaaid of ze wel echt een vrouw was. Ze weigerde de verplichte geslachtstest te doen. Dillema zélf zei er de rest van haar leven geen woord meer over.

Gerucht

Tijdens haar carrière ging er een gerucht over haar geslacht. Omdat ze zó snel en sterk was, werd eraan getwijfeld of ze wel een vrouw was. "Toentertijd bestonden er nog geen woorden voor. Maar gebleken is dat ze intersekse was. Dat is nu een gangbaar begrip, hoewel veel mensen nog steeds niet precies weten wat het is. Er zijn nu woorden voor om betekenis aan te geven en die waren er toen nog niet."

Jan Blankers, trainer van Fanny Blankers-Koen, wilde dat er een seksetest werd gedaan. Zijn vrouw Fanny werd er namelijk compleet uitgerend door Dillema. Foekje heeft die test geweigerd, maar na haar overlijden is de test alsnog uitgevoerd. "Heiligschennis vind ik dat", zegt Roorda. "Ze komt uit een heel beschermd milieu in Burum, er was een zekere preutsheid. Dan ga je niet zomaar met je benen wijd." Dillema werd geschorst voor het leven en haar atletiekcarrière stopte abrupt. Daarna sloot ze zich drie jaar lang op.

Voorstelling

Het verhaal van Foekje raakte Kees Roorda. Hij kwam een kapelletje voor haar tegen tijdens een fietstocht door Friesland in de coronatijd. "Het trof me zo ongelofelijk diep, dat ik de hele terugtocht ben gaan mijmeren over hoe dat voor haar moet zijn geweest. Ik moest daar iets mee en ik wilde er meer van weten. Ik ben van alles gaan lezen en fragmenten gaan terugkijken. Langzamerhand kwam het idee om er een voorstelling over te maken."

Na haar driejarige isolement, hebben de mensen in Burum Foekje geholpen. Ze kreeg als gymjuf een nieuwe plek in de maatschappij en pakte haar leven weer op. Over het intersekse-gerucht heeft ze nooit meer gesproken. Dat heeft Roorda in zijn voorstelling gehonoreerd, Foekje komt zelf niet aan het woord. Mensen uit haar leven vertellen het verhaal.