Lord of the Flies is nog steeds actueel

Dat zijn de thema’s die William Golding in zijn beroemde roman Lord of the Flies uit 1954 behandelde. In het boek moet een groep jongens na een vliegtuigcrash zien te overleven op een onbewoond eiland. Ze hebben alleen elkaar en hun omgeving. Er zijn geen volwassenen, en dus ook geen vastgestelde regels of grenzen.

Na verloop van tijd vormt zich een mini-maatschappij, met leiders en volgers, misdaden en straffen en een zelfverzonnen rechtssysteem. Naarmate de overlevingsdrang toeneemt, keren de jongens zich tegen elkaar. Ze kunnen niet van het eiland vluchten, dus ze beginnen te vechten. Hun menselijkheid maakt plaats voor dierlijkheid. Normen en waarden verdwijnen. En de schooluniformen die de jongens dragen verslijten tot lapjes gehavende stof.

Chaosperiode

NTjong, het Nationale Toneel en De Veenfabriek hebben van het verhaal een theaterbewerking gemaakt voor een publiek van 12+. Noël Fischer regisseert een cast van elf jonge acteurs. In een reportage in het NPO Radio 1-programma Nooit Meer Slapen spraken Fischer en acteur Yannick Jozefzoon over hoe ze de thema’s van de roman 63 jaar later in onze huidige samenleving terugzien.

“Het verhaal zegt heel veel over nu”, zei Jozefzoon, die in de voorstelling de rol van de stille maar stiekem machtsbeluste Roger vertolkt. “Het is nu een soort chaostijd. Dat is ook op het eiland zo natuurlijk. Dan zie je wie er als leiders opstaan. De een pakt de leiding, de ander krijgt hem. De ander heeft de macht niet maar zou hem diep vanbinnen wel willen. De een is angstig en weet niet goed wat hij met de situatie aan moet. Je ziet eigenlijk allerlei verschillende aspecten die ook in de samenleving aan de orde zijn wanneer er een chaosperiode is.”

“De samenleving is veel harder geworden”, zegt regisseur Fischer. “We gaan harder met elkaar om. Groepen mensen staan veel feller tegenover elkaar. Een aantal mensen voelt zich niet meer deel van onze samenleving, dat voelt zich buitengesloten vanwege geloof of etnische achtergrond, bijvoorbeeld. Het is niet heel makkelijk om op dit moment verbindingen te vinden in onze samenleving.”

In de voorstelling rennen, kruipen en klimmen de jonge acteurs door een decor van Sacha Zwiers. In het theater is het tropisch eiland een post-apocalyptische speeltuin met stalen torens en obstakels. De Volkskrant schreef gisteren positief over de dynamische visuele presentatie van de voorstelling, een bijzondere vermelding voor de spannende livemuziek van Antoine Josselin. Kester Freriks van de NRC was vooral onder de indruk van het acteerwerk van Phi Nguyen en Bram Suijker, die respectievelijk de rollen van de zelfverzekerde Jack en de gehoorzame Bril spelen.

Beest in een pak

Maar het belangrijkste is dat het verhaal goed verteld wordt. De hoofdvragen die in het boek gesteld worden, komen ook in de voorstelling aan bod: ‘Wat zijn wij? Mensen? Of dieren? Of wilden?’ Nicole Terborg vroeg in haar reportage voor Nooit Meer Slapen twee tieners die de voorstelling hadden gezien, Fatima en Max, naar hun mening.

“Ik denk dat de mens van nature niet per se slecht is. Maar als er geen misdaden en regels zijn vastgesteld, bedenken we uiteindelijk onze eigen misdaden en regels en verbreken we die ook weer”, zei Fatima. “Dat is denk ik gewoon iets wat in de aard zit van de mens.” Max: “Ik geloof dat als er op een eiland zo’n scenario zou uitbreken, het heel moeilijk is voor mensen om zich goed te gedragen en de regels te volgen. Ik geloof wel dat we beesten zijn met een pak aan.”

Dus wat zijn wij volgens William Golding? Mensen? Of dieren? Of wilden? We zijn alle drie, en dat geldt zelfs voor kinderen. Het hangt er maar net van af wat we te verliezen hebben.

Lord of the Flies is de komende tijd te zien in zes steden: Den Haag, Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Groningen en Leiden. Klik hier voor de speellijst.

Luister hier naar de reportage: