Peter Winnen over de schoonheid van de sport: 'Wielrennen is een kolderiek avontuur'

Zijn nieuwste bundel De dag dat ik in de berm ging zitten bevat verhalen die eerder zijn verschenen in NRC, de Volkskrant en wielerbladen als De Muur en Soigneur. Hij gaat terug naar zijn jeugd in het Noord Limburgse Ysselstein en zijn droom als tienjarige om wielrenner te worden.

De held uithangen

Winnen: "Als jongetje bekeek ik de foto's van de helden van toen. Prachtige zwart wit beelden van Coppi, Bobet, Anquetil tegen de achtergrond van die machtige bergen. Dat was wel wat anders dan rondhuppelen op een voetbalveld. Fietsen wilde ik. Maar het was vooral de kinderdroom die ik wilde waarmaken. Ik denk dat het een droom is van de held willen uithangen. Ik herinner me van de eerste keer in de tour dat ik op een gegeven moment hoger tegen een berg op fietste dan een helikopter die net naast me vloog. Op dat moment is het alsof je sterker bent dan de techniek."

Littekens

"Mijn vak is oud wielrenner zijn, zeg ik wel eens met de nodige zelfspot. Het is de tijd dat je in de kracht van je leven bent, het scherpst bent. Dat je je door een aantal ervaringen hebt geworsteld die heel erg de moeite waard zijn, maar ook die littekens kunnen nalaten.

Terwijl ik fietste zag ik altijd heel veel. Hoe uitgeput ik ook was, mijn poriën gingen alleen maar meer open staan. Ik kreeg alles mee van wat er om me heen gebeurde, ik dacht dat iedereen dat had, maar dat bleek niet zo te zijn."

'Het leven is een slap aftreksel van het wielrennen'

"Het leven is een slap aftreksel van het wielrennen", vervolgt Winnen. "Een lichte provocatie natuurlijk, maar het is een soort samengebald leven, op de vierkante meter waar werkelijk alles kan gebeuren. Het is iets wat je maar een bepaalde tijd van je leven kunt doen en dat is maar goed ook, omdat het je heel veel energie kost, fysiek en mentaal. Eigenlijk brand je best wel op in een carrière. Het was ook inderdaad zo dat je slechts twee maanden per jaar een hebbelijk mens was voor je omgeving.

Tegelijk was het een vrij feodale wereld, begin jaren '80. Je had de ploegleider met zijn zak geld die de macht had over al zijn pionnen; de renners. Er was veel bijgeloof op trainings- en voedingsgebied. Je bent bereidt een prijs te betalen, er is een bijna religieuze behoefte om dat te willen doen. De vergelijking met het lijdensverhaal is snel gelegd, maar dat is niet de essentie."

Ontsnappingsformule uit een burgerlijke benauwenis

"Voor mij was het een ontsnappingsformule uit een burgerlijke benauwenis. Die wereld was me te klein. Ik groeide op in de jaren '70 en het bleek dat alles er was. Niet dat we verzopen in rijkdom, maar we hadden alles en konden studeren. Het hele plan van het leven kon ik al uittekenen. Het leven in een dorp met de onhebbelijkheden en de mores van veiligheid. Misschien is het wel zo dat ik me eruit wilde fietsen.

Maar het was leven in een gekkenhuis zoals ik heb geschreven en ik had altijd boeken in de koffer voor de nodige balans. En ik was zeker niet de enige die las. Gerrie Kneteman las de Odysseus en dikke historische werken. Het waren echt niet alleen maar seksblaadjes en tijdschriften die daar op de bedden lagen. Maar sommigen keken wel raar tegen mij aan, want ik sprak het ook wel uit dat ik dit leven een gekkenhuis vond.

Wielrenners moeten natuurlijk ook doen alsof het een wedstrijd is. Maar het is eigenlijk een sport die zich nergens voltrekt; er is een start en een eindpunt en daartussen is de openbare weg. Er is geen arena, alleen maar landschap. En daar liggen de moeilijkheden: kasseien, zijwind, regen, hitte. In die zin is wielrennen zelfs meer dan theater, het is een kolderiek avontuur. Ik zie het inderdaad als bijna metafysica."