Huub Oosterhuis: 'De hand is dicht bij het hart, zo schrijf je wat het je ingeeft'

Al sinds februari spreekt Huub Oosterhuis (87) niet meer in het openbaar. De dreiging van het coronavirus houdt hem binnenshuis. Dat moet voor de oud-priester, voor de voorganger, voor de spreker, voor de dichter voelen als een straf. Want juist zijn taal is ook gediend bij het horen ervan.

Toch heeft hij niet stilgezeten. Onlangs verscheen de dichtbundel Handgeschreven met daarin het eerste gedicht dat hij schreef toen hij vijftien jaar was én zijn jongste poëzie. Sommige verzen heeft Oosterhuis herschreven.

Kunt u in een gedicht beter zeggen wat u voelt en denkt dan wanneer u een verhaal vertelt?
"Soms is het juist andersom. In een verhaal kan je wat breder sorteren. Dus ik weet niet helemaal zeker of het zo is. In een gedicht blijf je zo dicht mogelijk bij jezelf en probeer je zo kort en scherp mogelijk te zeggen wat je ervaart, wat je hoopt, wat je aanvoelt, wat je per intuïtie doorkrijgt."

U schrijft met de hand, de bundel heet ook Handgeschreven. U wilt niet aan de computer?
"Ik kan het niet, psychisch niet. Het is een te grote afstand. De hand is net dichtbij genoeg om dat wat je hart je ingeeft neer te schrijven."

Hoe ziet uw handschrift eruit?
"Dat is een regelmatig, standaard handschrift. Rechtop."

Is er een letter waar u dol op bent?
"De T. Die heeft de vorm van een kruis. Dat is een letter die ik eruit laat springen. De Y, dat vind ik zo’n potsierlijke. Een beetje een aansteller."

Bedenkt u tijdens het schrijven dat de tekst ook voorgedragen moet kunnen worden?
"Ja. De ene keer meer dan de andere, maar toch eigenlijk in grote lijnen wel altijd."

Wat betekent het dat u al bijna een jaar lang de mensen niet kunt toespreken?
"Dat is heel vervelend en eenzaam. Ik lees mijn zoon af en toe gedichten voor op zijn verzoek. Ik mis het. Ik mis de communicatie met een grote menigte, met veel mensen tegelijk die dan door die paar woorden worden gevangen. Dat is een heel apart gebeuren."

Sommige gedichten heeft u herschreven. Waarom?
"Ik vond ze niet af. Dat kan soms iets van jaren geleden zijn waar je niet uitkwam of waarbij je niet bij jezelf kwam. En later dan wel. Of dan denk je van wel. Enfin, het is een ingewikkeld proces. Ik aarzel ook niet om gedichten van dertig jaar geleden opnieuw op te pakken."

U was toch een stuk jonger toen. Was dat dan dezelfde Huub Oosterhuis?
"Ik ben een beetje leeftijdsloos in mijn hoofd. Je hebt een absolute leeftijd en die ligt bij mij dichter bij de 18 jaar dan bij de 78."

Winters gebed (1948):

Sneeuw in de bomen
Sneeuw in het haar van mij ogen
Smelt toch vandaag nog niet
Sneeuw in de schoot van mijn moeder
Sneeuw in de hand van mijn vader
Smelt toch vandaag nog niet

Jij bent vandaag onze schoonheid
Sneeuw in het haar van de bomen
Sneeuw in de schoot van de vrouw
Sneeuwwitte sneeuw in mij
Smelt toch vandaag nog niet

In Winters gebed zit een soort mysterie. Is dat waaraan u wilt raken met gedichten?
"Altijd op de een of andere manier. Dit gedicht is een smeekbede dat er iets in je – waarvan je weet: dit is het wezenlijke, het zuivere – niet verloren mag gaan. Het begint altijd met vragen en iets niet weten, met een vermoeden vaak ook."

Wat voor vermoeden is dat?
"Een vermoeden van integriteit, van heelheid, van zijn zoals je bent en dat dat goed is."

Heeft dat ook nog steeds een religieuze component?
"Vroeger meer, ik ben zo opgevoed. Maar de gedichten leiden een eigen leven."

De Taalstaat (KRO-NCRV)

Frits Spits presenteert iedere zaterdag tussen 11:00 en 13:00 uur De Taalstaat op NPO Radio 1. Een vrolijk en informatief programma over, je verwacht het niet, de Nederlandse taal. Frits Spits interviewt bekende schrijvers, dichters en muzikanten, ingewikkelde taalkwesties worden beantwoord en 'vergeten' woorden worden verzameld. Volg De Taalstaat op Facebook en Twitter.