Een cynische kijk op menselijke relaties in 'Strikken'

Domenico Starnone, Strikken. Vertaald door Manon Smits. (Atlas/Contact)

Schrijvers zijn dol op pseudoniemen om zich achter te verschuilen. Ze werpen met hun romans graag raadsels op, verbergen boodschappen in hun teksten, zoals bijvoorbeeld verwijzingen die uitsluitend door literatuurliefhebbers als zij worden herkend. Het zijn spelletjes met taal. Al vanaf 1991 publiceert de onbekende Napolitaanse Elena Ferrante haar romans over een jeugd in Napels, de boeken werden internationaal een groot succes hoewel niemand wist wie deze schrijfster was. Ruim tien jaar geleden bewees professor Vittorio Loreto met zijn taalcomputerprogramma dat de bekende romanschrijfster Elena Ferrante Domenico Starnone is. Maar deze Italiaanse auteur ontkende. In 2016 kwam journalist Claudio Gatti op het idee een follow-the-money onderzoek te doen, al het geld bleek te zijn gegaan naar het huishouden van Domenico Starnone. Gatti ging er echter voetstoots van uit dat Elena Ferrante een vrouw moest zijn en wees de echtgenote aan, een vertaalster van Duitse literatuur.

Naast het feit dat het onderzoek van Loreto bewees aan de hand van de talige overeenkomsten tussen de beide debuutromans dat hier een en dezelfde auteur aan het woord is, lijken de boeken ook inhoudelijk op elkaar. De straat der klachten van Domenico Starnone (over een jongetje dat opgroeit in het arme Napels van na de Tweede Wereldoorlog onder de knoet van een gewelddadige vader) is de mannelijke variant van Kwellende liefde door Elena Ferrante.

Ingrid Hoogervorst

Schrijfster Ingrid Hoogervorst studeerde Nederlands en Cultuurfilosofie en was van 1979 tot 1991 lerares Nederlands. Ze was recensent voor De Limburger en later voor De Telegraaf, werkte als literatuurcriticus in diverse jury’s en is tegenwoordig is ook docent Proza en Essay verbonden aan de Schrijvers Vakschool Amsterdam.

Ook al is het bewijs onomstotelijk vastgesteld, Domenico Starnone blijft bij hoog en laag ontkennen. Natuurlijk doet hij dat, hij kan niet anders. Als hij het mysterie van de identiteit van de succesvolle Italiaanse schrijfster Elena Ferrante opheft, is het spel uit. Net zoals Grunberg Marek van der Jagt moest opgeven, toen door dezelfde professor Vittorio Loreto bewezen werd dat hij achter het pseudoniem schuilging. Starnone stelt zich in interview in de Volskrant van woensdag 20 september op als slachtoffer; blijkbaar is de auteur zo verstrikt geraakt in zijn zelf gecreëerde succesvolle literaire spiegelpaleis dat hij er geen afstand van kan doen. Hij ís beide schrijvers, is man en vrouw tegelijk.

Fascinerend is dat dit ook het thema raakt van zijn nieuwste roman Strikken! Het mannelijk personage Aldo wordt na 12 jaar huwelijk overvallen door de drang zich te bevrijden van zijn identiteit, ook al gaat dat ten koste van zijn vrouw en kinderen. Hij vlucht naar Rome begint een nieuw leven met zijn geliefde Lidia. Drie jaar later gaat hij zo gebukt onder de situatie dat hij zijn drang naar vrijheid bedwingt en terugkeert naar Napels en zijn zuinige, bedillerige vrouw Vanda, ook al gaat dat ten koste van zijn persoonlijk geluk. De rest van zijn leven zal Aldo in zijn lot berusten, ongelukkig zijn en blijven terug verlangen naar zijn geliefde. Hij koestert zijn geluk middels een serie naaktfoto’s die hij heeft verstopt in een kubus.

Strikken ademt een door en door cynische kijk op menselijke relaties. Zowel op liefde tussen man - vrouw, als op de relatie ouder - kind. De stijl van schrijven is krachtig, bondig en vooral de vorm is intrigerend. De roman opent met een reeks brieven van Vanda. Ze is wanhopig dat haar man haar en hun zoon en dochter in de steek heeft gelaten en smeekt, dreigt, scheldt hem uit, verlangt naar hem terug, eist dat hij zijn vaderplicht vervult en doet een poging tot zelfmoord. In het tweede deel zijn we 40 jaar later, Vanda is 76, Aldo 74. Zijn vrouw heeft hem zijn avontuur nooit vergeven en de band met zijn kinderen is nooit hersteld. Door gevoelens niet uit te spreken en langs elkaar heen te leven, probeert het stel de façade van hun huwelijk overeind te houden. Op die manier houden ze elkaar gevangen in een relatie die een negatieve uitwerking heeft op hen zelf, maar ook op de kinderen. Na een korte vakantie aan zee blijkt hun huis totaal overhoop te zijn gehaald en zijn de naaktfoto’s van Lidia weg....

Paolo Cognetti, De acht bergen. Vertaald door Yond Boeke en Patty Krone. (De Bezige Bij)

Paolo Cognetti, is een erg goede schrijver. In Nederland is hij alleen bekend van het eerder in vertaling verschenen Sofia draagt altijd zwart dat op deze plek door mij is besproken in 2013. Met zijn tweede roman De acht bergen won Cognetti de belangrijkste literaire prijs van Italië: de Premio Strega 2017. En terecht: De acht bergen is een loepzuivere roman over het geluk van de eenzaamheid.

Roald Dahl, Liefs van Boy. Brieven aan mijn moeder. Bezorgd door Donald Sturrock, vertaald door Auke Leistra (De Arbeiderspers Privé-Domein nr 25)

Roald Dahl schreef zijn eerste brief aan zijn moeder, Sofie Magdalene, toen hij negen jaar oud was en op een kostschool verbleef. In veel opzichten was zijn moeder Dahls eerste lezer en zonder zijn correspondentie met haar was hij volgens zijn biograaf Donald Sturrock misschien wel nooit schrijver geworden. Ze bewaarde elke brief van haar zoon en Sturrock maakte een bloemlezing voor deze Privé-Domein uitgave.

Luister de Boekenrubriek terug