Icarus: bekende Nederlanders na een nederlaag

Ken je het verhaal van Icarus? Vast wel. Nee? Icarus is een figuur uit de Griekse mythologie. Hij en zijn vader Daedelus waren gevangen – door wie maakt nu niet uit – en om te ontsnappen bouwde de vader een vliegtoestel gemaakt van hout en veren, samengehouden door bijenwas. Daedelus waarschuwde Icarus om niet te hoog te vliegen omdat de zon het was kon doen smelten. Maar hij moest ook niet te laag vliegen omdat het water van de Egeïsche zee zijn vleugels zou verzwaren.

Het verhaal wordt tegenwoordig aangehaald als een waarschuwing voor de gevaren van hoogmoed. Icarus vloog uiteindelijk te dicht bij de zon en de vleugels lieten los. In de serie Icarus overkwam dat ook de zes hoofdpersonen. De karakters zijn hoogvliegers die een rol hebben gespeeld in de Nederlandse maatschappij. De afleveringen zijn genoemd naar de functies die de bekende Nederlanders bekleedden voordat ze in de Egeïsche zee vielen: De Politica, De Wetenschapper, De Zorgondernemer, De Wethouder, De Verslavingsdeskundige en De Bankier. Of zoals ze in Icarus genoemd worden: Rita, Diederik, Aysel, Rob, Keith en Dirk.

De mensen achter de mislukking

De situaties zijn fictief, maar wel duidelijk gebaseerd op waargebeurde verhalen. Verhalen die we zelfs allemaal wel kennen. “Wij noemden ze in de serie alleen bij de voornaam, omdat het ons niet zo zeer gaat om wie het waren, maar wel om in wat voor positie ze waren”, zegt creative producer van de serie Robert Alberdink Thijm in het NPO Radio 1-programma Nooit Meer Slapen. Nicole Terborg sprak hem voor een reportage over Icarus. De afleveringen gaan dus niet direct over de mensen zelf, maar meer over het ‘Icarus-proces’ – en in het bijzonder over het leven na de val.

Het gevaar van Icarus is dat de tv-serie gezien kan worden als het meppen van laaghangend fruit. Dat het kan voelen als exploitatie, en dat de bekende Nederlanders – in sommige gevallen vele jaren nadat ze al zeer publiekelijk van hun voetstuk zijn gevallen – nu nog een trap na krijgen. Alberdink Thijm is zich ook bewust van die valkuil: "We wilden niet alleen maar laten zien hoe knullig of belachelijk iemand is." Het zijn in werkelijkheid absoluut geen succesverhalen, maar Icarus probeert exploitatie of smaad uit ethische overwegingen te vermijden. “Het gaat toch over bestaande mensen, die hebben allemaal gevoelens. Die hebben allemaal buren. Die hebben allemaal familie en vrienden. Die hebben allemaal een leven. Dus je moet dat leven dat ze hebben recht doen.”

Maar waar gaat de serie dan wél over? In Icarus wordt geprobeerd de bekende Nederlanders hun menselijkheid terug te geven. Om te kijken naar de karaktereigenschappen waarmee ze zo hoog zijn gekomen en om te zien waarom het uiteindelijk mis ging. Om uit te lichten wie de persoon was toen die nog doelbewust veren op hout aan het plakken was.

Gezellig om de brandstapel

Maar Icarus wil ook wat over ons zeggen. Veel Nederlanders zullen de hoofdpersonen uit de serie waarschijnlijk samenvatten met een schamper lachje: "dat is toch diegene die…" Ja, diegene die was neergestort. Maar daarmee doen wíj die mensen weer tekort. "Dat was ook de reden dat we dit wilden maken", vertelt Alberdink Thijm. "De serie zegt misschien meer over Nederland dan over deze mensen. Wij zijn een maatschappij die heel slecht omgaat met solisten. We zijn een collectief landje. We doen alles graag samen. We overleggen alles graag samen, we polderen. Steek je kop niet boven het maaiveld, doe maar gewoon."

"Als er dan zo’n iemand valt, dan zijn we er ook als de kippen bij om te wijzen." Het is zo. Samen om een schandpaal staan brengt mensen helaas beter bijeen dan welk kleefmiddel dan ook - bijenwas in het bijzonder. Maar in Icarus wordt er niet gewezen, bespot of met tomaten gegooid. Want of ze nu opnieuw onderaan de ladder moeten beginnen of ergens in de Egeïsche zee liggen, ze hebben op een bepaald moment wel gevlogen en dat kan niet iedereen zeggen.

De eerste aflevering van de zesdelige serie Icarus (NTR/Pupkin) is op 14 september te zien om 20.30 op NPO2.