Een film kijken over je verongelukte zoon

Paula van der Oest, de regisseur van de film, die ook de Nederlandse Oscar-inzending is, wachtte vol spanning in het café beneden. Dat was zenuwslopend, vertelt ze in een interview met de Volkskrant. Die zenuwen waren nergens voor nodig: Rotenstreich en Van der Heijden waren beiden blij met het resultaat. “Ze konden het als een opzichzelfstaand kunstwerk beschouwen,” zegt Van der Oest.

Hoe ze dat precies deden, daar vertelde Mirjam Rotenstreich, ook schrijver, eerder over in een aflevering van Nooit Meer Slapen: “Je denkt dat het heel moeilijk is. Het gekke is dat door de afstand, ook in de tijd, dat het niet zo is.” Toen er in 2010 twee agenten aan de deur stonden om te vertellen dat Tonio was verongelukt, reageerde Rotenstreich heel anders dan in de film: “Ik begon te krijsen uit het diepste van mijn krochten. Er kwamen oerkreten uit waarvan je helemaal niet weet dat die in je zitten.” In de film heeft de regisseur ervoor gekozen om de actrice Rifka Lodeizen, die Rotenstreich speelt, juist heel ingetogen en stil te laten reageren.

Er was maar één moment in de film waarop ze het echt te kwaad kreeg, vertelt Rotenstreich. Dat was het moment dat een tekening van Tonio in beeld kwam. Rotenstreich: “Op vakantie in de Dordogne in Frankrijk heeft hij die tekening gemaakt. Te zien zijn een mannetje en een vrouwtje. Uit hun hoofden stijgen hartjes op naar elkaar toe. ‘Mirjam en Adri, verliefd in Frankrijk’, had hij erbij geschreven. Dat was het enige moment dat ik het echt moeilijk kreeg.”

Te rauw, te pijnlijk om te verfilmen

Regisseur Paula van der Oest vertelt in het interview met de Volkskrant dat ze lang had getwijfeld of ze de film wel regisseerde. “Het is het boek dat A.F.Th. van der Heijden moest schrijven na de dood van zijn zoon Tonio, rauw pijnlijk en superpersoonlijk.” Ze wilde het boek in eerste instantie ook een tijd lang niet lezen. “Ik ben bijgelovig, ik heb natuurlijk ook al die angsten om mijn kinderen, net als iedereen, dus ik dacht: lees maar even niet.” Toen ze werd gevraagd als regisseur van de film heeft ze zichzelf streng toegesproken: “Als je ergens tegenop ziet, zit daar ook een uitdaging in, om dat lelijke woord maar eens te gebruiken.”

Het verdriet is te groot, vertelde Rotenstreich eerder aan Pieter van der Wielen, presentator van Nooit Meer Slapen: “De eerste twee jaar heb ik in totale shock doorgebracht. (...) Ik heb weinig herinneringen aan die tijd behalve dat ik mij heel erg vreselijk voelde.” Hoe ga je dan toch verder, wil Van der Wielen weten. “Om verder te gaan moet je het afsluiten, je moet er een muur omheen zetten. Eens in de zoveel tijd zet je, het liefst gereguleerd heel even het deurtje open. Maar het grootste deel van de tijd moet die deur dicht blijven anders wil je niet verder leven.”

Bovenal een monument voor Tonio

A.F.Th. van der Heijden - in de film gespeeld door Pierre Bokma- schreef Tonio in het jaar na het overlijden van Tonio. Koortsachtig werkte hij dagenlang achter zijn typemachine. Voor hem was het schrijven de enige manier om met het verlies om te gaan, maar bovenal wilde hij Tonio niet zomaar laten verdwijnen. Iedereen moest weten wie Tonio was. Dat lukte: Tonio werd een enorme bestseller. “Mensen hebben mij wel gevraagd: ‘Waarom moest je het ook nog laten verfilmen?’”, zegt A.F.Th. van der Heijden op NPO Radio 1. “Het boek is geschreven tegen Tonio’s vergetelheid. Nu is de film het boek komen versterken.”

De film Tonio is nu te zien in de bioscoop. Morgen is regisseur Paula van der Oest hoofdgast bij Nooit Meer Slapen.