Herman Pleij: 'Iedere eeuw wordt de clitoris opnieuw ontdekt'

{podcast audio="124155" caption="Herman Pleij over zijn boek Oefeningen in genot" }

Een boek over de middeleeuwen?!

"De middeleeuwen is een tijd waarin ik me thuis voel. Ik heb heel veel over die periode geschreven, boeken, artikelen. Ik trek dan lijnen van de middeleeuwen door naar het nu. En ik kwam daarbij altijd ook in contact met 'liefdesliteratuur', natuurlijk. Maar die verhalen over lust en liefde altijd wel ter sprake, maar waren nooit hét onderwerp. En nu dacht ik: ik ben 76, ik ga nog één dik boek schrijven. Laat ik het dan ook over een groots onderwerp schrijven."

Het gaat om een wetenschappelijk boek, benadrukt Pleij, "maar met de poging om het zo op te schrijven dat het voor iedereen te volgen is."

Van de middeleeuwen naar het nu

De problemen met seksualiteit die we vandaag de dag zien en ervaren, is een "echo van wat de mensheid meemaakte in de middeleeuwen", stelt Herman Pleij. Hij hield zich gedurende zijn werkende leven - en ook nu nog tijdens zijn pensioen, bezig met thema's die speelden in de 14e tot en met de 16e eeuw.

"We zijn op allerlei manieren erfgenaam van wat er in die tijd ontstond. Vroeger zag men dat anders. Was het niet goed als je je liet leiden door onze huidige tijd, door de actualiteit." Maar dat is omgekeerd, vertelt Pleij. Nu is het juist mooi als je verbanden kunt leggen, patronen kunt ontdekken.

Lust en genot

"Ik ben nu iets gaan schrijven over hetgeen wat tot de vreselijkste dingen kan leiden, en ook de mooiste dingen kan veroorzaken. Seks is hetgeen wat mensen het meest uit elkaar trekt, in positieve én in negatieve zin."

Maar hoe doe je dat, een boek schrijven over seks? "Ik kan geen blad voor de mond nemen. Ik heb het wel geprobeerd, want ik dacht, ik moet dit zo zuiver mogelijk houden. Maar dat kon niet." Dus gebruikt Pleij duidelijke taal: vagina's, penissen, kutten, neuken.

Niet dat de taal die ze in de Middeleeuwen gebruikten ook zo expliciet was: juist niet. De kerk had alles rondom seksualiteit dichtgemetseld. Maar in de 14e eeuw kwamen er grote scheuren in dat metselwerk. "Literatuur werd vanaf toen steeds meer gebruikt als voorlichting." Maar om over seks te kunnen praten had je ook woorden nodig: nieuwe woorden doken dus als paddenstoelen uit de grond.

Er werden teksten over seks geschreven: niet per se pornografische, eerder als voorlichting. "Door porno zou je seksueel geprikkeld moeten worden. Maar de teksten uit de middeleeuwen zijn dat niet: gepersonifieerde geslachtsdelen, heel technisch beschreven."

Pleij vertelt over verhalen waarin "een ridder met zijn staf de bodem van de roos moet bereiken". En soms gingen verhalen letterlijk over een vagina op laarsjes of een penis met een hoedje. "Het is dol en dwaas. Maar niet prikkelend: daar kunnen mensen niet opgewonden van worden, ook in de Middeleeuwen niet."

Herhalende geschiedenis

Door het onderzoek van Herman Pleij zag hij ook duidelijk dat er een soort herhaling in de geschiedenis zit: dingen worden afgeschermd, dichtgemetseld en seksuele onderwerpen verdwijnen naar de taboesfeer. Vervolgens breekt dit weer open en ontstaat er weer openheid. "De clitoris wordt elke eeuw opnieuw ontdekt", vertelt hij.

"Ze wisten in de klassieke oudheid al wat de clitoris was. In de jaren '60 en '70 werd het ook weer, opnieuw ontdekt. Net als in de 17e, 18e en 19e eeuw. Het is erg merkwaardig, er is altijd gedoe en eigenlijk schiet het nooit echt op. We komen niet vooruit."