Het recept voor goede satire volgens Jonathan van het Reve

‘Meningen moeten nooit beantwoord worden met geweld’

Vrijheid van meningsuiting is één van de grote thema’s in Van het Reve’s werk: al voor zijn roman sprak hij zich er vaak over uit in columns. Waarom die focus?

De schrijver zegt zich zorgen te maken over elke inperking van de vrijheid, of het nu een aangeklaagd politicus is of een viroloog die beschermd moet worden: "Het is zo gevaarlijk als meningen beantwoord worden met geweld. Mensen vinden vrijheid van meningsuiting wel belangrijk, maar incidenten worden na wat ophef toch weer snel vergeten. Terwijl: niemand zou toch niet meer over straat moeten kunnen vanwege iets dat hij vindt of gezegd heeft?"

Narigheid en timing

Ook in de grappen van De Avondshow met Arjen Lubach, waar Van het Reve hoofdschrijver voor is, gaat het er soms heftig aan toe. Volgens de schrijver zit aan humor immers bijna altijd narigheid vast: "Vlak naast het allerergste zit vaak het allergrappigste. Humor heeft vaak te maken met ellende."

Hoe verwerk je sombere of heftige gebeurtenissen dan het beste tot een goede grap? Timing is belangrijk, legt hij uit, en mensen op het verkeerde been zetten: "Soms is het beter om ergens meteen een grap over te maken, soms kun je beter twintig jaar wachten, maar het gaat altijd over een moment van kortsluiting. Als je denkt dat je gaat huilen, maar er gebeurt iets waardoor je op het verkeerde been wordt gezet, dan ga je lachen."

Fidelio leeft nog

Voor zijn boek Fidelio leeft nog liet Van het Reve zich deels inspireren door het echte leven: "Het is natuurlijk voor iedereen de grootste nachtmerrie, een aanslag als op de redactie van Charlie Hebdo. Door mijn werk bij Arjen Lubach kreeg ik het idee voor zo’n gebeurtenis waarbij de presentator als enige zou overleven: wat doet dat met een mens, plotseling een held worden? Iemand kan niet eeuwig doorgaan zonder tegenspraak en toch een goed programma blijven maken – dat proces leek me interessant en ontzettend grappig".