Gifjes: bewegende plaatjes én stofjes die ons vergiftigen

In zijn bundel satirische korte verhalen Gifjes, die morgen verschijnt, blaast hij die conventies op tot ze op barsten staan. Het zijn herkenbare verhalen, te vergelijken met een laag gedoseerde rode pil uit The Matrix – je leest ze en denkt: het is inderdaad vreemd dat mensen dat doen, en ik doe het zelf eigenlijk ook elke dag.

Verschillende soorten .gif

De jongere generatie denkt bij het woord ‘gifjes’ waarschijnlijk meteen aan die korte, eindeloos herhalende, geluidloze filmpjes die ze met vrienden delen. Ze worden gifjes genoemd omdat de bestandsnamen eindigen met de extensie ‘.gif’. De oudere generatie denkt eerder aan schadelijke stofjes. Windhorst verwijst met de titel naar beide betekenissen.

“De beste gifjes lijken een filmpje te zijn, maar dan kom je er op een gegeven moment achter dat er een loop in zit en dat iedere keer hetzelfde verhaal voorbijkomt. Dat is wel het gevoel dat ik heb als ik naar de actualiteiten kijk of naar het journaal. En het boek heet deels Gifjes omdat het kleine stukjes gif zijn. Hoe we langzaam, als samenleving, vergiftigd worden door dingen die we als normaal beschouwen.”

Like van mooi meisje

Die schadelijke stofjes nemen in Windhorsts verhalen veel vormen aan. In De like van Nadine is het gifje de obsessie met het internet. De hoofdfiguur is volledig in de ban van een Facebook-like die hij van een mooi meisje krijgt. Hij analyseert de totstandkoming van deze like en alle mogelijke betekenissen ervan. In zijn hoofd zijn ze verliefd en besluit hij haar te overdonderen met een eigen romantische geste: op zijn beurt iets op haar pagina liken. “Deze like is mijn liefde.”

In het verhaal Karel is het gifje iets wat in onze huidige samenleving ook al controversieel is: privacy. Bert wil op zijn werk liever niet praten over zijn nieuwe vriend. Klinkt als een redelijk verzoek, maar dat is het in de wereld van Gifjes allerminst niet. Iedereen die vervolgens met Bert te maken krijgt, is geobsedeerd met deze onbekende vriend en zijn krankzinnige verzoek om privacy.

Er wordt zonder enige informatie geroddeld, gespeculeerd en geconcludeerd. Bert wordt door een gefrustreerde collega zelfs met een nietmachine in zijn gezicht geslagen in de hoop dat hij iets loslaat over deze mysterieuze Karel. Hij geeft ze wel íets: “Mijn vriend heet geen Karel.” De collega’s geven de strijd niet op, maar ook Bert houdt stug vol.

Tegengif?

Er zit veel hopeloosheid in de karakters in Gifjes. Mensen leggen zich neer bij de gang van zaken, en de mensen die zich ertegen proberen te verzetten mislukken uiteindelijk. Dat is een treurig vooruitzicht als Windhorst dit boek, zoals de ondertitel suggereert, inderdaad als spoilers voor de toekomst ziet.

Hij ziet zich echter meer als een klokkenluider dan als een doemdenker en blijft optimistisch. “Ik signaleer dat het er is. In het boek ga ik ervanuit dat het allemaal erger wordt in de hoop dat het in het echt niet erger wordt”, zei hij op NPO Radio 1. "Ik geloof heel erg in de vooruitgang, en dat een hoop dingen die ik schets in het boek absoluut niet gebeuren, en dat we het met z’n allen op tijd registeren en omdraaien. Ik zie dat we op heel veel manieren ook veel verder zijn dan bijvoorbeeld vijftig jaar geleden.”

Hopelijk worden we beter in het signaleren van de gifjes en gaat het over vijftig jaar nóg weer beter. Het kan geen kwaad te luisteren naar de mensen die al wat denkwerk gedaan hebben. Marvin Gaye schreef What’s going on?, Prince schreef Sign ‘o’ the Times en Daan Windhorst schreef Gifjes. Als we nooit de tijd nemen om even om ons heen te kijken en de de maatschappij te analyseren zoals die nu is, blijven we tot in de eeuwigheid onze fouten herhalen, alsof we in een loop zitten. Als iemand die zich steeds door dezelfde gifslang laat bijten, of als een bestand dat eindigt met ‘.gif’.

Gifjes van Daan Windhorst (203 pagina's, €16,50) verschijnt morgen bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar.