Cartoonist Ruben Oppenheimer: 'Wat betekent het nou om anno 2021 een satiricus te zijn?'

Aan tafel bij babbelprogramma's

Nadat NRC Handelsblad op 11 september van dit jaar een cartoon van D66-leider Sigrid Kaag en demissionair premier Rutte, door Ruben gemaakt, afdrukte, waren Kaag-fans en de D66-top not amused. Ze beschuldigden Oppenheimer van seksisme. Ondanks een belofte niet meer aan talkshowtafels te zullen verschijnen, schoof Ruben toch aan bij Op1. Een optreden waar hij niet met plezier op terugkijkt. "Ik heb inderdaad een tijdje geleden voor mezelf besloten dat ik eigenlijk niks meer te zoeken heb bij die babbelprogramma's. Ik vind ze over het algemeen vederlicht, niet urgent. Het dieptepunt was toen ik gevraagd werd of ik mee wou doen aan De Slimste Mens. Daar heb ik ook voor bedankt. Ik heb toen besloten, ik ga alleen nog aan tafel zitten bij zo'n programma als ik echt het idee heb dat ik iets kan bijdragen, dat het onderwerp er toe doet. Dat gebeurde maar steeds niet."

Kaag-rel

Op 11 september van dit jaar verscheen onderstaande Oppenheimer-spotprent in NRC Handelsblad over D66-leider en toenmalig demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag.

De top van D66, Cultuurminister Ingrid van Engelshoven (D66) en de achterban van de regeringspartij stonden op hun achterste benen en beschuldigden de cartoonist van 'seksisme'.

"Ik heb één keer in het half jaar een relletje om een tekening. Ik zoek dat niet zo uit, dat gebeurt gewoon. En dat was een relletje om een tekening die ik had gemaakt over Sigrid Kaag. En in één keer had ik al die babbelprogramma's weer aan de telefoon. Ik wil graag praten over die tekening, over de rol van cartoonist. Eigenlijk wilde ik het breder trekken, want het valt toevallig samen met een rechtszaak tegen die bedreiger. Dus ik wou het hebben over: wat betekent het nou om anno 2021 een satiricus te zijn?"

Vrijheid van de cartoonist

Half september van dit jaar stond een bedreigster van Ruben Oppenheimer voor de rechtbank. Aanleiding was een tekening over de Turkse president Erdogan. De spotprent was een reactie op het verzoek van Erdogan aan de Duitse regering om de Duitse komiek Jan Böhmermann te vervolgen wegens belediging. Böhmermann droeg in zijn late night show een gedicht voor waarin hij zich afvraagt of je Erdogan een pedofiel of geitenneuker mag noemen. Anderhalf jaar na publicatie eist de Turkse president dat de cartoonist zijn tekening van Twitter verwijdert, daar geeft hij geen gehoor aan.

Tijdens de zitting in de rechtbank maakt Oppenheimer gebruik van zijn spreekrecht. "Ik maak ongeveer 500 tekeningen per jaar. En daar zitten er altijd een paar bij over, toevallig, de president van Turkije, omdat Turkije een belangrijk geopolitiek land is. En dat werd op een gegeven moment niet meer geaccepteerd. Ik maakte dus een tekening over Erdogan een paar jaar geleden. Toen kreeg ik te maken met heel veel bedreigingen. Een aantal van die bedreigingen waren van zo'n aard dat ik aangifte heb gedaan.

Één persoon had ik binnen een paar minuten te pakken, het OM heeft daar twee jaar over gedaan om die vrouw voor het gerecht te halen. Ik vond dat ik van mijn spreekrecht gebruik moest maken om iets te zeggen over wat voor soort samenleving wij zijn en willen zijn. Ik wilde laten weten wat het doet met het invullen van die vrijheid van meningsuiting die ik heel belangrijk vind. Niet omdat ik dat zo nodig wilde doen, maar ik wil leven in een land waar mensen zoals ik gebruik kunnen maken van die vrijheid van meningsuiting."

Op Theo's teentjes staan

Theo Hiddema is geen fan van Ruben's werk. In 2014 verschijnt een biografie over de advocaat. Hierin beschuldigt Hiddema een privédetective van afpersing. Deze op zijn beurt doet aangifte tegen hem vanwege laster. Oppenheimer maakt over de kwestie een spotprent voor het huis-aan-huis-blad De Ster. Hiddema is woest dat hij een 'louche advocaat' wordt genoemd en vindt dat de cartoonist zijn goede naam en eer aantast. Van de rechtbank moet Oppenheimer rectificeren, maar het gerechtshof spreekt de tekenaar vrij van rechtsvervolging. "Iedere rel is altijd goed om een boek te verkopen. Hij heeft hiervan dankbaar gebruikgemaakt. Natuurlijk! En ik ben daarin ook meegegaan. En meneer Hiddema dacht hiermee mij ook een lesje te kunnen leren."

Leve de cartoonist!

Naast mensen die geen waardering kunnen opbrengen voor spotprenttekenaars zoals Ruben Oppenheimer, zijn er ook fans en mensen die knokken voor de vrijheid van de cartoonisten. Één prominent voorbeeld daarvan is dominee Gremdaat. "Ze zeggen altijd dat je moet stoppen op je hoogtepunt. Ik heb serieus overwogen toen ik dit hoorde, om per direct te beslissen geen tekening meer te maken. Beter dan dit wordt het niet. Paul Haenen, dominee Gremdaat, begin jaren '90 keek ik er als kind naar. Ik moest hem van mijn moeder altijd nadoen. Ik vind Paul Haenen zo fantastisch, zijn typetjes zo geweldig. Om onderwerp te zijn van een preek van dominee Gremdaat, ik kan vredig sterven. Niet per se vanavond!"