Hoe verloopt een asielprocedures? Ilay den Boer werkte 7 maanden bij de IND

Complexiteit van de asielprocedure

Het begon voor Ilay toen hij een tijdje werkte in een asielzoekerscentrum. “Daar kreeg ik dagelijks vragen van bewoners over de asielprocedure. Die vragen waren doorspekt met woede, frustratie, met onmacht. Die vragen gingen over; waarom duurt het zo lang, waarom krijg ik een ‘nee’? En ik had geen antwoorden.” Hij besloot een voorstelling te maken over de procedure. “Maar die is zo complex. Wie ben ik om daar zomaar iets over te zeggen of te schrijven?” En dus besloot Ilay een open sollicitatiebrief te sturen naar de IND om recht te kunnen doen aan het onderwerp. “Tot mijn schrik, verbazing maar ook blijdschap kreeg ik een positief antwoord.”

Achteraf is de opstelling van de IND niet zo verwonderlijk. De organisatie heeft een slechte pers. Advocaten die asielzoekers begeleiden zoeken met regelmaat de openbaarheid met hemeltergende verhalen. De IND kan en mag daar niet op reageren, uit privacy overwegingen geven ze geen commentaar op individuele zaken. Het project van Ilay was een manier om eindelijk naar buiten te treden, om te laten zien hoe ingewikkeld hun werk is.

Vriend versus ambtenaar

In het AZC had Ilay Hassan leren kennen, een Palestijn die in Gaza verstrikt was geraakt in een eerzaakkwestie. Op de vlucht voor Hamas belandde hij in Nederland. Tot ieders verbazing werd de asielaanvraag van Hassan afgewezen. Na te zijn opgeleid tot hoor- en beslisambtenaar besloot Ilay in het dossier van zijn vriend te duiken. “Terwijl ik zijn dossier zat te lezen kwam ik er langzaam achter - en dat was een heftig moment - dat ik begreep waarom hij was afgewezen en dat ik als ambtenaar die alleen zijn dossier zou kennen waarschijnlijk hetzelfde zou hebben gedaan.”

In het dossier zaten documenten die ‘onbevoegd’ waren opgemaakt of misschien wel waren vervalst. Documenten die het verhaal van Hassan hadden moeten ondersteunen. “Als vriend kijk je elkaar in de ogen, je kijkt in elkaars hart en dan weet je: zijn verhaal klopt.” Maar de IND moet de feiten kunnen objectiveren. “Daartussen zit een complex onoverbrugbaar gebied.”

Een perfect systeem is onmogelijk

Tijdens zijn opleiding, en in de voorstelling, voert Ilay pittige discussies met zijn begeleider Peter. “Het is onmogelijk een systeem te maken dat helemaal perfect is”, verzucht de ambtenaar die al 27 jaar in dienst is van de IND. “Maar daar is Ilay wel naar op zoek.” Ilay beseft zelf ook dat een waterdicht systeem niet bestaat. “Maar ik wil niet stoppen met zoeken, met reflectie en kritiek totdat we misschien op een dag – en misschien is dat pas over vijftig of honderd jaar - een nieuw systeem hebben. En dat is dan tegen die tijd misschien ook alweer onvolmaakt. Maar het is geen aanvraag voor een dakkapel. Het gaat om een asielaanvraag, om een mensenleven.”

En dus heeft Ilay nu een voorstelling gemaakt die niet alleen de IND, maar ook het publiek een spiegel voorhoudt en waarmee hij hoopt een bredere discussie los te maken. “Ik vraag aan de mensen: in welke wereld willen wij met elkaar leven?” Tot zijn trots reageert niet alleen het publiek op die vraag – brieven met overwegingen, hartenkreten en kritische noten stromen bij hem binnen – maar heeft ook de IND besloten zijn voorstelling op te nemen in de opleiding voor nieuwe ambtenaren. En dat is meer waard dan alle positieve recensies bij elkaar.