Waarom was Han van Meegeren zo'n goede kunstvervalser?

Behalve Vermeers heeft Van Meegeren (1889 – 1947) ook werken van Frans Hals, Gerard Ter Borch en Pieter de Hooch vervalst. De vervalsingen zijn voor (in die tijd) grote bedragen verkocht en hebben jarenlang in musea gehangen. Was Van Meegeren zelf een begaafde schilder of slechts een uitstekende oplichter? Hedendaagse kunstvervalser Geert Jan Jansen was vanmiddag te gast in het NPO Radio 1-programma De Nieuws BV. De vervalsingen zijn volgens Jansen nu niet meer zo bijzonder, maar hoe Van Meegeren er mee weg kwam wel.

"Vooral de manier waarop hij in zijn tijd alle experts, kunstcritici, museumdirecteuren en verzamelaars om de tuin heeft geleid was fantastisch", zei Jansen. "In die tijd waren er een paar proeven waarmee wetenschappelijk aangetoond kon worden of iets een zeventiende-eeuws schilderij was of niet, en zijn schilderijen konden die proeven doorstaan."

Maar hoe kon hij die proeven dan doorstaan? In de eerste plaats wist Van Meegeren precies waar hij aan moest denken. Hij schilderde op zeventiende-eeuwse doeken, maakte zijn eigen verf en gebruikte dezelfde penselen die Vermeer gebruikt zou hebben. Ook gebruikte hij bakeliet om de verf te laten verharden zodat het leek alsof het eeuwen oud was.

In de tweede plaats waren de proeven van die tijd ook niet zo waterdicht. Volgens Jansen zegt het verhaal van Van Meegeren meer over de experts uit die tijd dan over het talent van de man zelf. "Het is treurig zoals daar toen over nagedacht en vergeleken werd", zei hij in De Nieuws BV. "Een beetje een verzachtende omstandigheid voor die experts is misschien wel dat het een periode was waarin er nauwelijks kleurenreproducties waren. Nu heb je internet en veel meer informatie tot je beschikking om te vergelijken."

En dan was er nog iets anders gaande: een oorlog. De tweede grote om precies te zijn. Van Meegeren was wellicht al eerder betrapt geweest als de wereld niet met hele andere dingen bezig was. De oorlog is uiteindelijk indirect ook zijn ondergang geweest. Een van zijn nep-Vermeers werd in Oostenrijk in de verzameling van Duits militair leider Hermann Göring gevonden. Een onderzoek leidde naar Van Meegeren en hij werd ervan beschuldigd een collaborateur te zijn. Hij besloot daarom te bekennen dat hij een vervalser was. Hij schilderde opgesloten en onder toezicht nog een vervalsing: Christus in de tempel.

Bewonderenswaardig of niet, het verhaal van Van Meegeren leent zich uitstekend voor een film. Zonder het verhaal van de vervalsingen was de schilder nu wellicht volkomen vergeten geweest. Tegenwoordig zijn de originele schilderijen van Van Meegeren veel geld waard en behalve dat worden er grappig genoeg zelfs vervalsingen van zíjn schilderijen gemaakt. Laat het een les zijn voor iedereen die moeite heeft met doorbreken: fake it ‘til you make it.

De film Een echte Vermeeris vanaf 3 november in de bioscopen te zien.