Het WK in Qatar is begonnen: wel of niet kijken?

We hebben Olympische Spelen in China gehad, een WK in Rusland. Hoe komt het dat er zo'n heftige discussie is over dit WK in Qatar? "Je kunt allereerst zeggen wat het verschil is met de voorbeelden is, is dat het nu wel heel visueel en fysiek", zegt filosoof Hans Schnitzler in NOS met het Oog op Morgen. "We weten dat er waarschijnlijk duizenden zijn omgekomen en gewond geraakt. We weten ook dat een deel daarvan tijdens het bouwen van de stadions is gebeurd. Dus als je straks zit te kijken, kijk je ook naar een stadion waarvan je weet dat daar mensen zijn omgekomen. Wat bewijze van spreken op lijken is gebouwd."

Waarden

Maar dat is niet de enige reden, zegt Schnitzler. "We leven natuurlijk in hele interessante tijden, maar ook wel vreemde. Met een aantal hele grote kwesties: corona, klimaatcrisis en de oorlog in Oekraïne. Dat zijn allemaal kwesties die helemaal doorspekt zijn met waarden en moraliteit. Daar kun je eigenlijk niet neutraal tegenover staan en een positie in moet kiezen. Zo’n positie, zie je ook in het debat daarover, zijn doordrenkt met waarden."

Hij denk dan ook dat de samenleving in het algemeen gevoeliger is geworden voor waarden. "Dat we eigenlijk steeds meer bijna gedwongen worden om kleur te bekennen. In de discussies, maar ook in onze handelingen. Misschien wat sensitiever geworden voor het belang daarvan."

Aanspreken

FIFA-president Gianni Infantino zei dat Europa een dubbel moraal heeft en racistische uitspraken maakt over Qatar. "Wat de Europeanen de afgelopen 3.000 jaar hebben gedaan, daar zouden ze eerst nog 3.000 jaar hun excuses voor moeten aanbieden", zei hij tijdens een persconferentie. Schnitzler vindt het gotspe. "Daarmee zegt hij impliciet: het feit dat er allerlei mensen zijn omgekomen, er allerlei misstanden zijn, waar mensen met een andere geaardheid onder drukt worden, dat is eigenlijk wel oké. Want als je kijkt naar de geschiedenis van Europa, mag Europa überhaupt niet klagen. Whataboutism. Dat idee."

Sponsoren

Volgens de filosoof hebben sponsoren van het toernooi ook een bepaalde verantwoordelijkheid. "Ze financieren het, dus als je dan toch besluit om wat te doen, laat het geweten dan ook meespelen en zelfs als sponsor dan een signaal afgeven op wat voor een manier dan ook. Door een bepaald shirt, een kleur of wat dan ook. Zodat je in ieder geval daar je verantwoordelijkheid hebt kunnen nemen: we sponsoren het wel, we zijn wellicht ook wel contracten aangegaan, maar we laten wel zien dat het ons aangaat."

Supporters

Supporters die op kosten van Qatar naar het WK gaan en daarover positief moeten berichten. Hebben die een verantwoordelijkheid? "Daar ben ik wat minder mild voor", zegt Schnitzler."Kijk, stel je hebt geen financiële middelen en je krijgt deze mogelijkheid, dan kan ik me er wel iets bij voorstellen. Maar laten we er even vanuit gaan dat die mensen ook op eigen gelegenheid gegaan zouden zijn. Kant zegt ergens: de mens moet je altijd als een doel op zichzelf zien, niet als een middel, maar als je jezelf als middel laat inzetten voor propaganda. Dus welbegrepen dat het dat doet, dan geef je jezelf als het ware weg. Het is toch een vorm van zelfprostitutie. Ik kan het niet anders noemen, je maakt jezelf een radartje in de machinerie en je weet het ook. Je beschikt ook niet meer over jezelf, daar zit, wat mij betreft, wel een hoge mate van onwaarachtig gedrag in."

Wel of niet kijken

Schnitzler gaat wel kijken, maar dan wel met 'frisse tegenzin'. "Dat zit hem dan niet eens zozeer in wat er allemaal gaande is, maar vooral omdat het plaatsvindt in een land wat helemaal geen voetbalcultuur of geschiedenis heeft", zegt hij. "We moeten natuurlijk kijken wat voor een gevoel het geeft, heeft het nut als ik niet kijk? Daar kan je snel antwoord opgeven: dat heeft geen enkel nut. Tegelijkertijd zijn we allemaal onderdeel van een-op-hol-geslagen systeem van consumptie en productie, dus alles wat je doet: we zijn altijd schuldig."