Hoe klinkt natuur in de muziek?

Voor veel klassieke componisten is natuur net zo’n tijdloos thema als de liefde en de dood. "Muziek gaat of over niks, of over liefde, dood, natuur. De hele muziekgeschiedenis zie je dat componisten door de natuur op allerlei verschillende manieren. Het is de rode draad uit de muziekgeschiedenis." Componisten kunnen proberen vogels na te bootsen in hun muziek, maar het overbrengen van het gevoel van de natuur is minstens zo belangrijk. "Hoe kun je natuur in klank vatten? Dat is een enorm ingewikkelde opdracht."

Een enthousiaste Van Hessen neemt de luisteraar mee langs een aantal stukken waarin de natuur een belangrijke rol speelt.

De ‘foute’ koekoek in Symfonie nr. 1 van Mahler

Over de koekoek in de eerste symfonie van Mahler zou de vogelkenner volgens Van Hessen zeggen: "Die is fout! Een echte koekoek is een terts. Heel vaak als componisten de koekoek gebruiken, is het die dalende terts. En elke gek zegt: da’s een koekoek. Dat is natuurlijk heel leuk om de natuur te imiteren, maar veel interessanter is om commentaar te geven. Het letterlijk imiteren vinden wij vaak saai in de kunst."

De ADHD-koekoek in De vier jaargetijden van Vivaldi

Ook Vivaldi paste de twee tonen van de koekoek aan in De vier jaargetijden: "Vivaldi vindt dat een beetje een treurige koekoek. Die zegt: Geef die koekoek een pilletje. Ik noem het ook een beetje de ADHD-koekoek. Je hoort nog wel die terts erin, maar hij zet er een soort sausje van snelle noten in, waardoor je denkt: doe eens een beetje rustig aan."

Natuur 1.0

Van Vivaldi is bekend dat hij veel natuur verwerkte in zijn muziek. Hij schreef dat ook in de partituur en dat is maar goed ook, want anders zouden we nooit de blaffende hond in De vier jaargetijden herkennen. In de tijd van Vivaldi (begin 18e eeuw) werd de natuur bijna religieus geadoreerd. "Het is wel heel bijzonder dat iemand in die tijd een reeks vioolconcerten alleen maar opdraagt aan de natuur. En ook nog een precies opschrijft wat alles betekent. Later gaat het veel meer over de mystieke werking van de natuur. Hier is het gewoon nog een beetje Natuur 1.0."

Zonsopkomst van Ravel

Componist Ravel schildert in Lever du jour uit Daphnis et Cloë in klanken hoe de natuur ontwaakt. "Een van de mooiste zonsopkomsten in de muziek. Daar vóel je gewoon de zon opkomen. Je voelt het stralen op je lichaam. In de strijkers hoor je de vogeltjes. Hoe Ravel helemaal in klank schildert hoe de natuur ontwaakt, dat kent zijn weerga niet. Dan heb je de natuur al bijna niet meer nodig."

Vroege Vogels

Iedere zondagochtend tussen 7.00 en 10.00 uur is er weer een nieuwe aflevering van het natuurprogramma Vroege Vogels met Menno Bentveld.