'Als de politiek geen overeenstemming bereikt wordt de samenleving afgebouwd'

De ontfutsel journalistiek

Tom-Jan Meeus weet veel over politiek. Hij kent de officiële verhalen, maar vooral ook de echte verhalen. De verhalen die dichter bij de werkelijkheid liggen. "Politici laten praten in talkshows vind ik een tamelijk overbodige journalistieke vorm. Als je politici gaat interviewen dan krijg je teksten te horen die ze uit hun hoofd hebben geleerd."

Om het meer waarheidsgetrouwe verhaal te ontfutselen spreekt hij altijd 'op de achtergrond' of 'off the record'. "Ik wil goed geïnformeerd zijn dus ik heb gekozen voor die vorm: als ik jou iets vraag, blijft het per definitie op achtergrond. Ik wil het in eerste instantie begrijpen, weten hoe het werkt. Je krijgt dan een veel beter beeld van de werkelijkheid."

"Maar waarom zouden politici aan jou al hun geheimen vertellen?", vraagt Pieter van der Wielen. "Nou, meestal willen ze me ook niet zoveel vertellen. Maar ik moet situaties creëren waarin mensen weten dat ik goed geïnformeerd ben, situaties waarin ze weten dat ik hun niet zal noemen als bron." En in zulke situaties vertellen ze dan redelijk makkelijk hun versie van de werkelijkheid.

Feitelijke uitspraken

"Als ik hoor dat een minister met aftreden heeft gedreigd, moet ik dat verhaal rond proberen te krijgen. Je moet dan veel mensen af gaan totdat je genoeg bewijzen hebt. Het moet geen beeld zijn van de werkelijkheid, het moet kloppen."

Hij bekritiseert dan ook de manier waarop vandaag de dag journalistiek wordt beoefend. "In media is een mechanisme geslopen waarbij de journalisten denken dat ze de snelste weg naar een grote scoop moeten vinden. Bijvoorbeeld een heftige uitspraak van een politicus."

"Uitspraken worden ontlokt bij politici, uitspraken die ze eigenlijk niet willen doen. En ja, dan heb je een scoop, je hebt het dan goed gedaan onder collega-journalisten. Maar je hebt dan niets gedaan voor de werkelijkheid."

Amerikaanse spelletjes

In de maatschappij waarin wij leven is volgens Meeus 'wat je zegt' belangrijker geworden dan 'wat je doet'. "Het is 'politiek poseren'. Dit is volledig overgewaaid vanuit Amerika. Nederlanders zijn voortdurend bezig Amerikaantje te spelen."

Volgens Meeus heeft politiek vooral één doel: het bereiken van overeenstemming. Want in elke maatschappij is conflict nodig, dat is juist goed. Maar politiek moet zorgen dat de conflicten vervolgens kleiner worden. "Overeenstemming is de grootste vorm van beschaving. Als dat je niet lukt, dan ben je bezig jouw beschaving af te bouwen."

"Donald Trump is hier een tragische illustratie van. Als politiek de conflicten juist groter maakt in plaats van kleiner, dan worden mensen vijanden van elkaar. In zo’n situatie doet politiek precies waarvoor het niet bedoeld is: dan stimuleert het een vorm van geweld."

Volgens Meeus zorgt polarisatie ervoor dat belangrijke debatten niet meer worden gevoerd, dat er geen overeenstemming meer wordt bereikt. Dat heeft dramatische gevolgen. "De plaats van je wieg, bepaalt steeds vaker je kansen in het leven. Niet je kwaliteiten en je talenten, maar gewoon het feit dat je op een bepaalde plek geboren wordt. Dat is van de grootste gebreken van de Nederlandse politiek, van de hele westerse politiek, is dat dit elementaire punt veel te weinig aandacht krijgt."