In de Boekenrubriek: 'Open zee' van Catherine Poulain

Catherine Poulain, Open zee. Cossee

Deze week verscheen de Franse zomerhit van dit jaar: Open zee van de 57-jarige Catherine Poulain. Op 20-jarige leeftijd verruilde ze Frankrijk voor een leven in het hoge Noorden. Ze woonde jarenlang in Alaska en IJsland tussen de bootlui op de scheepswerven en voer als visser mee op de jacht naar krabben, heilbot of zalm. Over dit ruige vissersleven schreef ze een spannende, zintuiglijke roman.

Op 20-jarige leeftijd verruilde Catherine Poulain Frankrijk voor een leven in het hoge Noorden. Alaska, IJsland. Ze woonde er jarenlang tussen de bootlui op de scheepswerven. Tegenwoordig is ze schapenhoedster en woont ze in een herderstent in het zuiden van Frankrijk. Over haar tijd als visser op de Beringzee in Alaska schreef ze de roman Open zee, het boek werd een groot succes en de 57-jarige Poulain won diverse literaire prijzen. Het verhaal over de kleine Française Lili die op de vlucht voor messentrekkers Frankrijk definitief achter zich laat om te gaan vissen in Alaska is dan ook een bijzonder goed geschreven, spannend verhaal. Vissen op de oceaan is een wens die Lili al tijden koestert. Als zij op het eiland Kodiak arriveert, heeft ze alleen een kleine legertas bij zich.

Poulain weet de desolate sfeer van deze afgelegen regio goed te pakken. In Kodiak werken de bewoners in de visfabriek of in de supermarkten, in de twee motels of in de kroegen. Bijna iedereen is aan de alcohol. Op de scheepswerven is iedereen voortdurend op zoek naar werk, maar het werk op de schepen is gevaarlijk en slecht betaald. De vissers zijn stuk voor stuk eenzame mannen zonder thuis, daarnaast heb je de dropouts en de oorlogsveteranen die hun verleden ontvluchten. Dan lopen er ook nog Indianen rond die als tweederangsburgers worden beschouwd. In Open zee doet Catherine Poulain in een meeslepend precieze taal verslag van deze rauwe wereld bevolkt door eenzame zielen, die permanent geconfronteerd worden met de elementen.

Lilli leeft voornamelijk op popcorn, slaapt in oude afgedankte auto's en probeert werk te vinden op een van de schepen. Met haar totale gebrek aan ervaring, haar kleine, tengere postuur en zachte fluisterstem lijkt ze niet bepaald geschikt voor het zware leven op een vissersboot. Maar ze is volhardend en erg sterk en heeft bijzonder grote handen. Op een dag krijgt ze de gelegenheid aan te monsteren op een longliner om kabeljauw te vangen. Een longliner zijn boten met lange lijnen (beugen) waaraan zijlijnen zijn bevestigd met haken en aas. Om de zoveel uur moeten die beugen binnengehaald worden, met al die enorme vissen eraan. Ter plekke worden ze gedood.

Poulain beschrijft het binnenhalen en verwerken van zo’n heilbottenvangst op een buitengewoon zintuiglijke wijze. Dat kleine vrouwtje, een groentje, tussen de zwijgzame zeebonken met messen en in overalls vol bloedspatten. Er is nauwelijks een plek om te slapen, op de boot is weinig eten, het is steenkoud, ze heeft bevroren voeten en handen. De mannen die tegen elkaar schreeuwen, de schipper die bang is dat zijn lijnen breken. Als de beugen worden binnengehaald werken ze 24 uur aaneen. Eén foute beweging, je raakt verstrikt in een lijn of een haak en je ligt in het ijskoude water. De tengere Française moet zich bewijzen minstens zo goed te zijn als de anderen, en liefst nog beter. De mens is nietig. En ook uitzonderlijk veerkrachtig. Na een tijdje willen bijna alle vissers met haar trouwen. Met een van hen Jude, een zwijgzame beer van een vent, een zware alcoholist, krijgt ze een relatie. Hij wil dat ze met hem meegaat naar Hawaï, maar Lili wil blijven rondzwerven. Buiten zijn. De zee ruiken en vissen.

Een rauw boek. De lezer krijgt een kijkje in een wereld die naar andere wetten luistert dan de onze.

Amos Oz, Zwarte doos. De Bezige Bij

Zwarte doos is een zorgvuldig geconstrueerde brievenroman uit 1988. Brievenroman was in de 18e eeuw een populair literair genre, waarbij de lezer de verhaalloop en het plot, alsmede de relaties tussen de verschillende personages, moet opmaken uit de brieven die ze elkaar schrijven.

Anna Enquist, Een tuin in de winter. Arbeiderspers

In Een tuin in de winter beschrijft Anna Enquist haar herinneringen aan haar vriendschap met de in 2014 overleden collega-dichter Gerrit Kouwenaar. Hij was een goede vriend, en soms ook niet. Enquist maakte een ontroerend boekje en waardig monument.