Ronit Palache bundelt werk Renate Rubinstein in 'Bange mensen stellen geen vragen'

Renate Rubinstein (1929-1990) was een van de eerste columnisten van Nederland. Vanaf september 1961 schreef zij bijna dertig jaar lang onder het pseudoniem Tamar een column in Vrij Nederland. Ze was de eerste die over haar persoonlijk leven schreef in een stuk dat de ene week maar uit één A4’tje kon bestaan en de andere week uit vier. Dat maakte ook niet uit, er werd altijd ruimte gemaakt voor wat Rubinstein te zeggen had.

Het was een toevalligheid dat Ronit Palache geïntrigeerd raakte door de persoon Renate Rubinstein. Palache maakte eerder al een een bloemlezing over Ischa Meijer ter nagedachtenis aan het 25-jarig overlijden van Ischa Meijer en tijdens dat onderzoek kwam ze met enige regelmaat de naam Renate Rubinstein tegen.

"Ik had al eens iets van haar gelezen, maar ik had me nog nooit zo erg op haar werk en persoon geconcentreerd. Maar omdat ik de research deed naar Ischa, kwam Renate steeds op mijn pad. Ze dook iedere keer weer op in een bijzin. En ik dacht steeds 'wat een leuke vrouw. Wat een uitgesproken, grappig mens.' Haar autonome geest sprak mij ontzettend aan", zegt Palache.

Vader

Rubinsteins jeugd is de oorzaak voor haar sterke wens tot autonomie en dwarsigheid in haar latere leven. Ze werd op 16 november 1929 geboren in Berlijn in een gezin met een Joodse vader en een Duitse moeder. Het gezin vluchtte van Amsterdam naar Londen en later weer naar Amsterdam omdat haar moeder heimwee kreeg. Dit gebeurde op een zacht gezegd 'ongelukkig moment', waardoor haar vader in 1940 werd opgepakt en later in Auschwitz werd vermoord.

Rubinstein heeft haar moeder, met wie ze al geen goede band had, dat altijd kwalijk genomen. Palache: "Ze bewaarde tijdens de oorlog altijd snoepjes voor haar vader, voor wanneer hij weer terug zou komen. Het is zo treurig. Moet je je voorstellen dat je de hele oorlog lang snoepjes bewaart voor je vader en hij komt nooit meer terug, want hij is dood. Alles dat Rubinstein daarover schrijft is droevig. Ze zegt ook: 'Eigenlijk heb ik tot ver in mijn volwassen leven op die man gewacht en gedacht dat ik hem nog op straat tegen kon komen.'"

Openbare ruzies

Rubinstein stond er ook om bekend dat je gigantische ruzie met haar kon hebben. Ruzies die vaak in de publieke sfeer werden uitgevochten. "Ze hield niet altijd even goed rekening met de toon, c'est le ton qui fait la musique. Mensen vinden het gewoon niet fijn als er wordt gezegd waar het op staat", zegt Palache.

"Ze was vaak wel erg ad hominem, kon echt op de man spelen, mensen afkraken. Ze schrijft zelf ook dat ze dat soms deed om te pesten, om gemeen te doen." Een goed voorbeeld is het moment dat Wim Crouwel het ontwerp van het telefoonboek had veranderd. "Daar gaat ze dus column, na column, na column over door. Dat vind ik bloed geestig."

Tijdloos

Het was heel moeilijk om een selectie te maken voor de bloemlezing. "Er is heel veel afgevallen, voornamelijk omdat het de tand des tijds niet doorstaat. Als columnist ben je een symbool van de tijd en schrijf je over dingen die in die tijd actueel waren. Desondanks bleef er een hele hoop over. Ik hoop echt dat de tijdloze stukken ook door mijn generatie opnieuw, of voor het eerst, gelezen zullen worden."

‘Bange mensen stellen geen vragen’ is uitgegeven als Privé-domein bij uitgeverij De Arbeiderspers

Nieuwsweekend op NPO Radio 1

Iedere zaterdagochtend tussen 08:30 en 11:00 uur presenteren Mieke van der Weij en Peter de Bie het programma Nieuwsweekend voor Omroep MAX.