Kan het Plan van de Arbeid uit 1935 een doorstart vinden in de huidige tijd?

"Nu zijn we wel eens somber, maar toen was er een werkloosheid van 25 procent. Echt enorme armoede en ook nog een gevoel van geen vooruitgang", zegt Zonneveld in NOS Met het Oog op Morgen. "Je moet je ook voorstellen: de sociaaldemocraten van toen dachten een meerderheid te halen. Er kwamen steeds meer arbeiders, dan wordt Nederland vanzelf socialistisch. Die hadden net de verkiezingen verloren en er kwamen overal fascistische partijtjes. Het was een benauwde akelige tijd en ze kregen geen poot aan de grond." Het Plan van de Arbeid werd daarna geschreven.

Plannen

"Ze deden het samen met de socialistische vakbond NVV", vertelt Zonneveld. "Het liet zich inspireren door de New Deal in Amerika. Daar waren er onder Roosevelt al werkgelegenheidsplannen. In Zweden had je al dat soort plannen. Ze hadden zoiets van: dat oude socialisme komt niet, en ondertussen zitten we met lege handen. We moeten een praktische politiek hebben, daarmee namen ze ook een beetje afstand van het dogmatische socialisme van daarvoor."

Volgens Zonneveld was het deels een crisisplan. "Er zouden grote werken worden aangepakt. Stuk of zeventien. De Zuiderzee zou worden ingepolderd, Er waren plannen voor de Coentunnel. Heel veel dingen die je nu nog ziet, zaten in dat plan." Het duurde uiteindelijk meerdere jaren voordat deze plannen werden uitgevoerd, pas na de oorlog werd het uitgevoerd.

2023

Zonneveld pleit voor een nieuw Plan van de Arbeid en vergelijkt de situatie van toen met de situatie van nu. "Dat gevoel van uitzichtloosheid herken ik wel bij grote delen van de samenleving, Je hebt ook iets met werk, maar het is een ander probleem met werk", vertelt hij. "We hebben natuurlijk nu niet werkloosheid, maar wel het gevoel: misschien moet er heel ander werk worden gedaan. Veel werk wat we doen is vervuilend, of mensen vinden het zinloos. We willen naar een wat groenere economie, dat betekent dat we ander werk zullen moeten doen."

"Wat ik het leuke vind van dat plan, is dat een groep mensen samen aan de slag gingen. En vanuit verschillende invalshoeken. Er worden nu allemaal plannen bedacht, maar een gezamenlijk plan dat je samen bedenkt? Dat ontbreekt", zegt Zonneveld. "Het idee van: hoe ziet Nederland er nou over 20 tot 30 jaar uit? Wat is er voor nodig om daar te komen? Daar is denk ik steeds meer behoefte aan."

Plan van de toekomst

Zonneveld wil graag dat met een nieuw Plan van de Arbeid een regeerakkoord wordt geschreven, maar dan zonder regering. "Kijk, zo’n regering zit vaak vast in zichzelf. Je zou met een aantal mensen bij elkaar kunnen zitten en gaan kijken: hoe zou zo’n plan eruit zien? Je ziet ook wel dat er heel veel kritiek is en er zijn ook heel veel plannen op deelterreinen, maar niemand die aandurft om met een alternatief te komen."

Hij wil dat vakbonden en milieuorganisaties dan samen zouden komen voor het nieuwe plan. "Dat zijn twee grote clubs. We hebben niet zo heel veel massaorganisaties, maar dat zijn nog wel de massaorganisaties van deze tijd. Die hebben miljoenenleden. Goede reden om voor hun een plan te schrijven, want ze hebben een belangrijke positie."