De film BlacKkKlansman is een keihard activistisch tijdsdocument

Het klinkt als een grap: een zwarte agent infiltreert in de jaren ’70 in de Ku Klux Klan (KKK). Niets was minder waar. 'Some For Real Shit' noemt regisseur Spike Lee het autobiografische verhaal van Ron Stallworth in BlacKkKlansman. Stallworth, in 1972 de eerste zwarte agent in het zuidelijke Colorado Springs, ziet op een dag zag een advertentie van de Ku Klux Klan in de krant staan. Hij belt het nummer en doet zich voor als een blanke man met een bloedhekel aan alle mensen zonder Arisch bloed in de aderen. Hij weet door te dringen in de organisatie en er ontstaat zelfs zoiets als een telefonische vriendschap tussen hem en de hoogste baas bij de KKK, David Duke. Bij fysiek contact met de KKK, vaardigt Stallworth een witte collega af om hem te vertegenwoordigen. Dit complot houden ze bijna een jaar in stand.

Link met de actualiteit

Aan het einde van de film toont Spike Lee beelden van de rellen in Charlottesville in 2017 en de reactie van de Amerikaanse president Trump hierop. Daarmee wordt BlacKkKlansman in één klap een zeer actuele film. Recensent Rick de Gier is in Langs de Lijn en Omstreken lovend over de film "De film speelt zich af in 1972 maar uit alles blijkt dat hij er het heden mee moet hebben. Ik moest heel vaak lachen, maar het is uiteindelijk ook een stomp in je maag."

Spike Lee is volgens hem niet de meest subtiele filmmaker. Zijn standpunt ligt er best dik bovenop. "Die Klansmen zeggen tegen elkaar America First! en Let’s Make America Great Again! Ik heb mij daar niet aan gestoord." De Gier noemt Spike Lee de belangrijkste Afro-Amerikaanse filmmaker. “Hij is altijd heel activistisch in zijn films. Deze film is geen uitzondering.” Of Trump-stemmers door de film anders over hun president gaan denken betwijfelt hij: “Ik denk het niet. Hij lijkt Trump-stemmers met gelijke munt terug te willen betalen. Maar het is misschien wel heel erg voor eigen parochie.

Historische achtergronden van de Ku Klux Klan

Historicus Mark Leon de Vries, die promoveerde op de nasleep van de Amerikaanse Burgeroorlog, ging in Nieuwsweekend in op de historische werkelijkheid achter de film. De KKK is ontstaan als een 'bijproduct' van de Amerikaanse Burgeroorlog, toen een veteranenclub van zuidelijke soldaten probeerde te formuleren wat na de Burgeroorlog de positie van de ex-slaven in de samenleving zou moeten zijn. BlacKkKlansman begint in de jaren ’70, het moment waarop de KKK volgens De Vries over één van zijn hoogtepunten heen was. "De jaren '70 is het moment dat de federale overheid weer greep krijgt op de Klan."

De actie in BlacKkKlansman was geen geplande operatie, maar een spontane, uit de hand gelopen grap van één individu. "Het uiteindelijke effect van deze operatie is ook beperkt geweest. Er zijn geen arrestaties uit gevolgd. Het echt aanpakken van de Klan gebeurt niet door een lokale politiemacht, maar door de FBI, die ook allerlei undercoveroperaties heeft gerund. De Klan is voor een deel ten onder gegaan aan het feit dat ze wisten dat ze aan alle kanten geïnfiltreerd werden." Niet de Ku Klux Klan zelf, maar wel de ideeën achter de beweging spelen in deze tijd nog steeds een belangrijke rol. "Er is een soort onderstroom van een hele enge ideologie die heel diep geworteld is. Zeker in het zuiden van Amerika. Het wordt denk ik onderschat hoe onder grote groepen die ideologie gemeengoed is."

Keihard activistisch tijdsdocument

Filmrecensent Robbert Blokland zag de film de dag voordat hij uitkwam in de VS en deed op 9 augustus verslag van zijn kijkervaring in Met het Oog op morgen. "Dit is één van zijn meer toegankelijke films. Het is een redelijk grappig verhaal, een krankzinnig gegeven en dat Spike Lee optimaal komisch weet uit te buiten. Tot de laatste 10 minuten. Dan krijg je als kijker een mokerslag in je maag en denk je Zo grappig is het allemaal niet. Er is met deze affaire een kleine overwinning gehaald, maar dertig jaar later zijn de 'white supremacists' [blanke overheersers] machtiger dan nooit tevoren. Onder meer doordat er in het Witte Huis zulke mensen rondlopen." Door de vertaalslag naar het heden is BlacKkKlansman volgens Blokland een 'keihard activistisch tijdsdocument' geworden."